Fazla Mesai ve Ucretlendirilmesi Hakkında Bilinmesi Gerekenler
Muhasebe Bilenler Topluluğu’nun Değerli Uyeleri Fazla mesai konusu 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 41.maddesinde ele alınmıştır.
Fazla mesai (çalışma); 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 41. maddesinde, “45 saati aşan çalışmalar” şeklinde tanımlanmıştır. Fazla çalışma ücreti, her bir saat için verilen normal ücretin saat başına düşen miktarının %50 yükseltilmesi suretiyle ödenir. Fazla çalışma süresi yılda 270 saati aşamaz. Ücret yerine izin olarak kullanılmak istenirse 1 saate, 1 saat 30 dakika şeklinde izin kullanılır.
Fazla sürelerle çalışma ise; haftalık çalışma süresinin “45 saatin altında belirlendiği” durumlarda “45 saate kadar yapılan çalışmadır” ve 45 saati aştığında fazla çalışma kapsamına girer. Fazla sürelerle çalışma ücreti, her bir saat için verilen normal ücretin saat başına düşen miktarının %25 yükseltilmesi suretiyle ödenir. Ücret yerine izin olarak kullanılmak istenirse 1 saate, 1 saat 15 dakika şeklinde izin kullanılır.
Hafta tatili, Ulusal bayram ve genel tatillerde mesai konusu İş Kanunu’nun 44 ile 50. maddeleri arasında ele alınmıştır.
Hafta tatili; 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 46. maddesine göre; 7 günlük zaman diliminde kesintisiz 24 saat kullanılan izin günüdür. (63.maddede genel çalışma süresinin haftada 45 saat olduğu tanımlanmıştır.) Hafta tatilinde çalışma “fazla çalışma” kapsamındadır.
Ulusal bayram; 2429 Sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkındaki Kanun’a göre; ulusal bayram sadece 29 Ekim günüdür. Tatil 28 Ekim günü saat 13.00’den itibaren başlar.
Genel tatil günleri; Aynı kanuna göre, diğer milli bayram, dini bayram, yılbaşı, 1 Mayıs ve 15 Temmuz günleri ise genel tatil günleridir. Teamülde ulusal bayram ve genel tatil günlerine “resmi tatil” denmektedir.
Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde ücret; 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 47. Maddesine göre çalışılmasa da o günün ücreti tam ödenir. Çalışılırsa her gün için 1 günlük ücret ödenir. Bu günlerde ücret yerine izin kullanılması ise bu maddeye göre mümkün değildir çünkü bu madde hükmüne göre resmi tatillerde yapılan çalışma fazla çalışma sayılmamaktadır. Herhangi bir uyuşmazlık halinde konu yargıya intikal ederse, izin kullandırmış olan işveren, resmi tatil ücretlerini de ödemek zorunda kalır.
Resmi tatil ile hafta tatilinin aynı güne denk gelmesi halinde ise; bu durum kanunda belirtilmemiştir. Kanunda, yukarıda söz ettiğim şekilde, hafta tatili ve resmi tatillerde ödemeler farklı belirlenmiştir. Yargıtay’ın bazı kararlarında, sadece bir günlük ücret ödenmesi gerektiği görüşü, bazı kararlarında ise, hafta tatilindeki çalışma fazla çalışma sayılacağından, bunun karşılığı resmi tatillerde hak edilen ücretten fazla olacağı için, “işçi lehine olan uygulanmalı ve işçiye 1,5 günlük ücret ödenmelidir” görüşü mevcuttur.
Ücretin Tespiti;
İş Kanunu Madde 50’ye göre, fazla çalışma karşılığı alınan ücretler, primler, işyerinin temelli işçisi olarak normal çalışma saatleri dışında hazırlama, tamamlama, temizleme işlerinde çalışan işçilerin bu işler için aldıkları ücretler ve sosyal yardımlar, resmi tatil ve hafta tatili günleri için verilen ücretlerin tespitinde hesaba katılmaz. Yani çıplak ücret üzerinden hesap yapılır.
Örnek olarak; hafta tatilini Pazar günü kullanan bir işçi, Kurban Bayramı’nın Pazar’a denk gelen 1. gününde çalışırsa 2,5 günlük ücrete, 2. ve 3. günlerinde çalışınca 2’şer günlük ücrete, çalışmadığı bayram günlerinde ise 1 günlük ücrete hak kazanır.
İşçinin günlük ücreti 80 TL ise; hafta tatili ve resmi tatil aynı güne denk geldiğinde, çalışması halinde ücreti 2,5 günlük yani 200 TL olacaktır. (normal yevmiye 80TL + bayram yevmiyesi 80TL + fazla çalışma yevmiyesi 40TL)
Bilgilerinize sunarım.
Dilek EKİCİ
S.M.Mali Müşavir
26.09.2017
Kaynaklar:
4857 Sayılı İş Kanunu
2429 Sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkındaki Kanun
İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği (25425 Sayılı Resmi Gazete)
Prof. Dr. Nuray Gökçek Karaca, Bordro Uygulama Rehberi Kitabı
Prof. Dr. Müjdat Şakar, Gerekçeli ve İçtihatlı İş Kanunu Yorumu Makalesi
Eksen YMM Şti. Baş Denetçi Vedat Sert, Fazla Mesai Raporu
