DÜNDEN BUGÜNE TRT ENERJİ PAYI MATRAHINDA YAPILAN DÜZENLEMELER
Nihai tüketicilerin elektrik faturalarında elektrik bedeline ilave olarak alınan TRT PAYI öteden beri tartışılan bir konudur.
Gerek siyasetçiler ve gerekse konunun tarafı olan sivil toplum kuruluşları ve doğal olarak TRT payı ödeyen nihai tüketiciler konu ile ilgili her fırsatta eleştirilerini dile getirmektedirler.
TRT enerji payının kaldırılması öteden beri gündemde olan bir huşu olmakla birlikte Anayasal bir kurum olan TRT benzeri kurumların tüm dünyada olması ve finansmanının ülkemizdekine benzer şeklide karşılanmasının dolayı, TRT enerji PAYI’ndan temelli vazgeçmek ancak bunun yerine kaim olacak başka bir gelir unsuru bulmakla mümkün olacaktır.
Daha önceki birçok yazımızda Avrupa Birliği ülkelerinde TRT benzeri yayın kuruluşlarının finansman usulleri hakkında detay bilgiler vermiştik.
Dileyen arkadaşlar kişisel web sayfamız (www.abdullahcavus.com.tr) üzerinden bu yazılarımıza kolayca erişebilmektedirler.
Sonuç olarak şimdilik TRT enerji Payının tamamen kaldırılması pek mümkün görünmemektedir.
Bununla birlikte sanayicilerimiz ve enerji firması sahiplerinin TBMM ve Hükümet üzerindeki etkileri sonucu TRT Enerji PAYI matrahında kanun değişiklileri yoluyla zamanla daralmalar meydana gelmiştir.
Kanun değişiklilerinin dışında enerji tarifelerini belirleme yetkisi bulunan EPDK da zaman zaman kanuna aykırı olarak TRT Enerji Payı Matrahına yasaya aykırı şekilde müdahaleler yapmıştır. Nitekim EPDK’ nın bu yetki aşımları TRT tarafından dava konusu yapılmıştır.
Bu yazımızda TRT Enerji Payı Matrahı konusunda yapılan yasal düzenlemeler ışığında dünden bugüne TRT Enerji Payı matrahı konusunda bilgilendirmeler yapmaya çalışacağız.
TRT Enerji Payı Matrahına 3093 sayılı kanunun 4/C maddesinde tarif edilmektedir.
Bu madde üzerinde yapılan değişiklikler ve tarihleri aşağıdaki gibidir.
1- İlk önemli değişiklik 09.07.2008 tarih ve 5784 sayılı kanunun 11. maddesiyle yapılmıştır.
2- ikinci önemli değiş ilklik ise 10.09.2014 tarih ve 6552 sayılı kanunun 144. maddesiyle yapılmıştır.
3- Üçüncü önemli değişiklik18.06.2017 tarih ve 7033 sayılı Kanunun 27. Maddesiyle yapılmıştır.
I- BU DEĞİŞİKLİKLER ÖNCESİ VE SONRASI İLGİLİ KANUN MADDESİ KRONOLOJİK SIRAYLA AŞAĞIDAKİ GİBİDİR.
1- TRT Payı Matrahının 2008 yılı Değişikliğinden Önceki İlk Hali:
“Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. ve Türkiye Elektrik Üretim-İletim A.Ş. ile bu kuruluşların dışında kanunla elektrik üretimi ve iletimi tesisleri kurmaya ve işletmeye, dağıtım ve ticaretini yapmaya yetkili kılınan diğer kurum, kuruluş ve işletmeler nihai tüketiciye satılan enerjiden elde edilen gayri safi satış hasılatının (katma değer vergisi hariç, tüm fon, vergi ve paylar dahil) % 3,5 oranı tutarındaki payı Türkiye Radyo Televizyon Kurumuna intikal ettirirler.
2- 2008 yılında Yapılan Değişiklik Sonrası TRT Enerji Payı Matrahı:
“Nihai tüketiciye elektrik enerjisi satışı yapan lisans sahibi tüzel kişiler, iletim, dağıtım ve perakende satış hizmetlerine ilişkin bedeller hariç olmak üzere, elektrik enerjisi satış bedelinin yüzde ikisi tutarındaki payı (Katma Değer Vergisi, diğer vergiler, fon ve paylar ile benzeri kesintiler hariç) faturalarında ayrıca gösterir ve bu kapsamdaki bedelleri Türkiye Radyo-Televizyon Kurumuna intikal ettirirler.
Organize sanayi bölgeleri tüzel kişilikleri, serbest tüketici olarak tedarikçilerden katılımcıları için temin ettikleri enerjiye ilişkin olarak Türkiye Radyo-Televizyon Kurumuna ayrıca pay yatırmaz”
3- 2014 Yılında Yapılan Değişiklikten Sonraki Mevcut Durum:
- c) (Değişik : 9/7/2008-5784/11 md.) Nihai tüketiciye elektrik enerjisi satışı yapan lisans sahibi tüzel kişiler, iletim, dağıtım ve perakende satış hizmetlerine ilişkin bedeller hariç olmak üzere, elektrik enerjisi satış bedelinin yüzde ikisi tutarındaki payı (Katma Değer Vergisi, diğer vergiler, fon ve paylar ile benzeri kesintiler hariç) faturalarında ayrıca gösterir ve bu kapsamdaki bedelleri Türkiye Radyo-Televizyon Kurumuna intikal ettirirler. (Mülga ikinci cümle: 10/9/2014-6552/144 md.)
4- 2017 Yılında Yapılan Değişiklikten Sonra En Son Durum:
- c) (Değişik : 9/7/2008-5784/11 md.) Nihai tüketiciye elektrik enerjisi satışı yapan lisans sahibi tüzel kişiler, iletim, dağıtım ve perakende satış hizmetlerine ilişkin bedeller hariç olmak üzere, elektrik enerjisi satış bedelinin (sanayi sicil belgesine sahip sanayi işletmelerine yapılan elektrik enerjisi satışı hariç) yüzde ikisi tutarındaki payı (Katma Değer Vergisi, diğer vergiler, fon ve paylar ile benzeri kesintiler hariç) faturalarında ayrıca gösterir ve bu kapsamdaki bedelleri Türkiye Radyo-Televizyon Kurumuna intikal ettirirler. (Mülga ikinci cümle: 10/9/2014-6552/144 md.)
II- DEĞİŞİKLİKLERİN ÖNCESİ VE SONRASI
1- 2008 Değişikliği neler Getirdi:
a- Eski halinde sadece KDV hariç bedel üzerinden TRT enerji payı tahsil edilmekte iken yeni haline göre KDV’si ve diğer vergiler, fon ve paylar ile benzeri kesintilerde hariç tutulmuştur.
b-Eski halinde “iletim, dağıtım ve perakende satış hizmetlerine” ilişkin bedeller de TRT payı matrahına dahil iken 2008 yılı değişikliği ile TRT Payı matrahı dışına çıkarılmıştır.
c- Mükellef Kapsamında Daralma Olmuştur:
Kanunda 26.07.2008 tarihinde yapılan değişiklikle OSB’ler kapsam dışı tutulmuştur. Maddenin yeni haline göre OSB tüzel kişilikleri, serbest tüketici olarak tedarikçilerden katılımcıları için temin ettikleri enerjiye ilişkin olarak TRT ye ayrıca pay yatırmaz hükmü bulunmaktadır.
Dolayısıyla OSB ler tedarikçileri için elektrik üreticisi firmalardan temin ettikleri ve üzerine bir bedel ilave ederek üyelerine sattıkları enerji payının bu ilave bedeli üzerinden TRT payı ödemekte iken artık ödemeyeceklerdir.
Sonuç olarak TRT payı mükellefleri açısından yönünden mükellef sayısında daralma olmuştur.
Ancak OSB’ler kendileri elektrik üretip satmaları halinde TRT payı ödemekle mükellef olmaya devam edeceklerdir.
2008 yılı değişikleri sonucu TRT enerji payı gelirleri açısından ciddi daralmalar oluşmuştur.
Bununla birlikte bu tarihten sonra TRT enerji gelirleri payında ciddi düşmeler beklenmesine rağmen, 2008 yılında elektriğe yapılan toplam % 45 oranında yapılan zamlar (Ocak%10, Temmuz%25, Ekim %10) dolayısıyla rakamsal olarak ciddi bir kaybı olamamıştır.
2- 2014 Değişikliği Ne Getirdi:
2014 yılında yapılan kanun değişikliği ile daha önceki düzenleme ile TRT payı Matrahı dışına alınan OSB ler tekrar TRT payı mükellefi olmuşlardır.
3- 2017 yılında 7033 sayılı Kanunun 27. Maddesiyle Yapılan Değişiklik İle Neler Oldu:
2017 yılı değişikliği ile TRT payında mükellefler açısından tekrar bir daralma oluşmuştur.
Malumları olduğu üzere TRT payının mükellefleri nihai tüketicilerdir.
Nihai tüketici ise sadece Hane halkı değildir.
Elektriği kullanan sanayicilerde kanun uygulaması açısından NİHAİ TÜKETİCİ olup tükettiği elektrik bedeli üzerinden TRT payı ödemesi yapmaktaydı.
Öteden beri sanayicilerimizi desteklemek adına enerji payı girdileri üzerinde indirim yapılması hususu hep tartışılır olmuştur.
Bu kapsamda 2014 yılında 3093 sayılı kanunda yapılan bir değişiklik ile “sanayi sicil belgesine sahip sanayi işletmelerine yapılan elektrik enerjisi satışı hariç” hükmü getirilmiş olup TRT payı mükellefleri açısından ikinci bir daralma yaşanmıştır.
III-SONUÇ ve DEĞERLENDİRME
Yukarıda detaylı olarak açıklandığı üzere TRT ENERJİ PAYI MATRAHI ve MÜKELLEFLERİ konusunda 2008 yılı öncesine göre ciddi daralmalar meydana gelmiştir.
Daha önce elektrik faturalarındaki KDV dahil tüm unsurlar üzerinden TRT enerji payı alınmakta iken 2008 yılında daha önce matraha dahil olan bir çok unsur matrah dışına alınmıştır.
Keza 2008 değişikliği ile OSB’lere istisna tanınmıştır.
Bununla birlikte ilgili kanun değişiklilerinden önce de OSB lerin 3093 sayılı kanunun açık hükmüne rağmen TRT payı ödememeleri ve diğer enerji üreten firmaların TRT payı Matrahına dahil olan unsurlar konusunda kanuna aykırı itirazları dolayısıyla oldukça çok davalar açılmıştır.
2014 değişikliği ile OSB ler tekrar TRT payı mükellefi olmuşlardır.
2017 değişikliği ile sanayi sicil belgesine sahip olan mükellefler (istisnaları olmakla birlikte bunların birçoğu OSB bölgesindedir) için yeniden istisna getirilmiştir.
Görüleceği üzere 2008 sonrası 3 ayrı defa kanun değişikliği ile TRT payı matrahı ve mükellefleri üzerinde yasal değişiklikler yapılmıştır.
Bu sık kanun değişiklikleri uygulama konusunda bazı sıkıntılar yaşanmasına neden olmuştur.
Bununla birlikte bu kanun değişikliklerinin dışında fiyat tarifesi ayarlama yetkisi bulunan ama kanunen konmuş TRT payına müdahale yetkisi bulunmayan EPDK da yasalara aykırı bir şekilde TRT payı matrahı konusunda düzenleme yapmaya kalkmıştır.
EPDK elektrik tarifesi hakkında düzenleme yetkisi bulunan EPDK 3093 sayılı kanuna rağmen TRT enerji Payı Matrahında daralma yaratan kurul kararı konusunda da TRT tarafından davalar açılmıştır.
Bu davalar ve TRT Payı matrahına dahil olması gereken TARİFE UNSURLARI konusunda ayrıca yazılarımız olacaktır.
Abdullah ÇAVUŞ/E. Vergi Müfettişi
