MÜSTAHSİL MAKBUZLARI ÜZERİNDE GELİR VERGİSİ AÇISINDAN YAPILACAK STOPAJ UYGULAMASI
Muhasebe Bilenler Topluluğu’nun Değerli Takipçileri GVK’nun 94. maddesinin 4108 sayılı kanunla değişik 11 nolu bendine göre, çiftçilerden satın alınan zirai ürün ve hizmetleri karşılığında yapılan ödemelerden zirai ürünlerin değerleri üzerinden GVK’na göre stopaj yapılması gerekmektedir.
Buna göre;
a) Vergi kesintisi yapılabilmesi için tarımsal ürünün veya tarımsal hizmetin GVK’nun 94. maddesinin 1. fıkrasında yazılı gerçek veya tüzel kişilerce satın alınması zorunludur.
b) Yine, GVK’nun 94/1 fıkra hükmüne göre vergi kesintisi zirai ürün veya hizmetin çiftçiden satın alınması koşuluna bağlıdır. Çiftçinin gerçek usulde zirai gelir vergisi olup olmamasının hiçbir önemi bulunmamaktadır.
c) Kolektif ve adi komandit şirketler çiftçi sayılmadıkları için zirai faaliyet icra edip zirai ürün veya hizmet satmaları durumunda stopaj yapılmayacaktır.
d) Zirai ürün veya hizmet bedeli üzerinden vergi kesintisi satışı yapan çiftçinin gelir vergisine mahsuben yapılacaktır. Çiftçinin yıllık beyan esasında vergilemeye tabi olması durumunda, kesinti suretiyle alınan vergi yıllık beyanname üzerinden hesaplanan vergiden genel hükümler dairesinde mahsup edilecektir.
Konuyla ilgili üzerinde önemle durulması gereken iki hususa daha değinmekte yarar olacaktır. Bunlardan birisi vergi kesintisinin zamanı, diğer ise zirai ürün alış bedellerine mahsuben yapılan avans ödemeleridir.
Zirai ürün alış bedelleri üzerinden stopajın ne zaman yapılacağı konusu kanuni düzenleme itibariyle GVK’nun 96. maddesinin 2. fıkra hükmüne göre belirlenmesi gerekmektedir. Anılan hükümde stopajın nakden veya hesaben ödenmesi sırasında yapılacağı ifade edilmektedir. Bazen zirai ürünün vadeli olarak alınması durumunda peşin ödeme yapılmadığı için, satıcı tahakkuk esasında alacaklandırılacaktır. Bu durumda da GVK md. 96 hükmüne göre hesaben ödemenin gerçekleşmiş olacağı kabul edilecektir.
Zirai ürün alış bedeline mahsuben yapılan avans ödemelerinin kesintiye tabi tutulması mümkün değildir. GVK’nun 94/11 md. hükmünde stopaj zirai ürün alışına sıkı sıkıya bağlı olarak düzenlenmiştir. Dolayısıyla stopaj mükellefiyetinin doğması için her şeyden önce mübayaa (satın almanın)nın tekemmül etmesine ihtiyaç bulunmaktadır.
Bu yönü ile zirai ürün satın almaları için verilecek olan avanslar işletmeye bağlı hizmet erbabına veya GVK 42. madde kapsamındaki inşaat onarım işleri müteahhitlerine veya serbest meslek erbabına yapılan avans ödemelerine göre farklı nitelik taşımaktadır.
Çiftçiler tarafından, zeytinden yağ çıkarılmasına ait bedelin fabrikalara ayın olarak ödenmesi durumunda fabrikalar tarafından çiftçilere bir hizmet ifası; çiftçiler tarafından da fabrikalara zirai ürün tesliminde zirai gelir vergisi tevkifatı yapması gerekmektedir. Başka bir anlatımla, çiftçi fabrikaya hizmetin bedeli olarak gelir vergisi tevkifatı kapsamına giren zirai ürün tesliminde bulunmaktadır. Bu nedenle, ürünün bu şekilde tesliminde de gelir vergisi tevkifatının yapılması gerekmektedir.
Yüksek mahkeme Danıştay kendisine yansıyan bir olayda davacı şirketin, zirai ürün alımlarını …….. tarafından düzenlenen faturalarla belgelendirdiğinin tespit edilmesi üzerine, bu şirket hakkında düzenlenen vergi tekniği raporunda, şirket ortaklarının işyeri ve ikametgah adreslerinin bulunmadığı, alımlarını paravan şirketlerin yaptığının saptandığı belirtilerek, düzenlediği faturaların gerçek emtia teslimine dayanmadığı, öte yandan bu faturaların borsa tescil kayıtlarının da sahte olduğu kabul edilerek VUK md. 11 hükmüne göre davacı şirketin (stopaj) gelir vergisinden sorumlu tutulacağından hareketle adlarına yapılan cezalı tarhiyat isabetli olmadığı gerekçesiyle terkin edilmiştir.
Eda KAYA
SMMM
İşletme Bilim Uzmanı
