EV HİZMETLERİNDE ÇALIŞANLAR KIDEM TAZMİNATI ALIR MI?
Mbt.nin Değerli Üyeleri,
Ev hizmetlerinde çalışanların Kıdem tazminatı hak edişleri olup olmadığı aslında bir- iki paragraf ile anlatılabilinirdi. Ancak okuyucuların hem ev hizmeltlerinde çalışanların sigortalılığı hem de kıdem tazminatının ne olduğu ve kıdem tazminatı alabilme şartları konusundaki bilgilerini pekiştirmek için konuyu detaylı açıklamakta yarar olduğunu düşünüyorum.
Ev Hizmetleri kapsamında sigorta sayılanları ve bu konuda işverenlerin sorumlulukları ve beyanları konusunda 01 Nisan 2015 Tarih ve 29313 sayılıTebliğ ile geniş bir açıklama yapılmış, Bu tebliğe göre;
Ev hizmeti : Ev içerisinde yaşayan aile bireyleri tarafından yapılabilecek temizlik, yemek yapma, çamaşır, ütü, alışveriş, bahçe işleri gibi gündelik işler ile çocuk, yaşlı veya özel bakıma ihtiyacı olan kişilerin bakım işlerinin aile bireyleri dışındaki kişiler tarafından yapılmasını,
Çalıştıran= 5510 sayılı Kanunun ek 9 uncu maddesi kapsamında ev hizmetlerinde ay içinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 gün ve daha fazla süreyle sigortalı çalıştıran gerçek kişiyi,
EV HİZMETLERİ KAPSAMINDA SİGORTALI SAYILANLAR =
Ev hizmetlerinde çalışanların sigortalılığı, Kanunun 1/4/2015 tarihinden itibaren yürürlüğe giren ek 9 uncu maddesi ile bir veya birden fazla gerçek kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içerisinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 gün ve daha fazla olanlar ile aynı veya farklı gerçek kişi yanında 10 günden az çalışanlar şeklinde ikiye ayrılmıştır. Kanunun ek 9 uncu maddesine tabi sigortalılar 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılacaktır. Kanunun 6 ncı maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi ile aynı konutta birlikte yaşayan ve üçüncü derece dahil bu dereceye kadar hısımlar arasında ve aralarına dışardan başka kimse katılmaksızın, yaşadıkları konut içinde yapılan işlerde çalışanlar sigortalı sayılmadıklarından, aynı evde oturan üçüncü derece dahil bu dereceye kadar hısımlar tarafından ev hizmeti işlerini yapanlar ek 9 uncu madde kapsamında sigortalı sayılmayacaktır. Ancak, üçüncü dereceye kadar olan akrabalar dışından olup ev hizmeti nedeniyle işe alınan, aynı evde yaşayanlar ek 9 uncu madde kapsamında sigortalı sayılacaktır. Kanunun ek 9 uncu maddesinden evinde sigortalı çalıştıran gerçek kişiler yararlanacak olup, tüzel kişilik adına bu madde kapsamında sigortalı çalıştırılması talepleri kabul edilmeyecektir.
EV HİZMETLERİNDE İŞVEREN YANINDA 10 GÜN VE DAHA FAZLA SÜRE İLE ÇALIŞANLARIN SİGORTALILIĞI, BİLDİRİMİ, TESCİLİ VE PRİMLERİN ÖDENMESİ 3.1 – Ev hizmetlerinde işveren yanında ay içinde 10 gün ve daha fazla süreyle çalışanlar Ev hizmetlerinde işveren yanında 10 gün ve daha fazla süreyle çalışanlar, Kanunun ek 9 uncu maddesinin birinci fıkrası gereğince 1/4/2015 tarihinden itibaren ücretle ve sürekli çalışma şartı aranmadan Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine tabi sigortalılara sağlanan haklardan aynı şekilde yararlanacaktır. Bu sigortalılar hakkında Kanunun uzun ve kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası ve 4447 sayılı Kanunun 46 ncı maddesine göre işsizlik sigortası hükümleri uygulanacaktır. 3.2 – Sigortalılık başlangıç tarihi ve bildirimi Ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla süre ile çalışanların bildirimi “Ev Hizmetlerinde 10 Gün ve Daha Fazla Çalıştırılacaklara İlişkin Bildirge” (Ek 1) ile yapılır. Bildirgedeki işe giriş tarihi sigortalılık başlangıç tarihidir. İşverenlerin bu bildirgeyi çalışmanın başladığı ayın sonuna kadar ikamet ettikleri yere en yakın üniteye vermeleri zorunludur denilmiştir. Ancak bu hizmeti yapan kişi ile işveren 4857 Sayılı İş kanunun 4. Maddesinin e fıkrasına göre bu tür işlerin İş kanunu kapsamında değerlendirilmeyeceği belirtilmiştir. Tamamıyla bu tür sözleşmelerin Borçlar kanunu hükümleri çerçevesinde yapılacağı açıktır. Bilgilerimizi tazelemek için İş kanunu hükümlerinin uygulanmayacağı işleri yeniden açıklarsak,
a) Deniz ve hava taşıma işlerinde,
b) 50’den az işçi çalıştırılan (50 dahil) tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde veya işletmelerinde,
c) Aile ekonomisi sınırları içinde kalan tarımla ilgili her çeşit yapı işleri,
d) Bir ailenin üyeleri ve 3 üncü dereceye kadar (3 üncü derece dahil) hısımları arasında dışardan başka biri katılmayarak evlerde ve el sanatlarının yapıldığı işlerde,
e) Ev hizmetlerinde,
f) çıraklar hakkında,
g) Sporcular hakkında,
h) Rehabilite edilenler hakkında,
ı) 507 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Kanununun 2 nci maddesinin tarifine uygun üç kişinin çalıştığı işyerlerinde.
Şu kadar ki;
a) Kıyılarda veya liman ve iskelelerde gemilerden karaya ve karadan gemilere yapılan yükleme ve boşaltma işleri,
b) Havacılığın bütün yer tesislerinde yürütülen işler,
c) Tarım sanatları ile tarım aletleri, makine ve parçalarının yapıldığı atölye ve fabrikalarda görülen işler,
d) Tarım işletmelerinde yapılan yapı işleri,
e) Halkın faydalanmasına açık veya işyerinin eklentisi durumunda olan park ve bahçe işleri,
f) Deniz İş Kanunu kapsamına girmeyen ve tarım işlerinden sayılmayan, denizlerde çalışan su ürünleri üreticileri ile ilgili işler, Bu Kanun hükümlerine tabidir denilmiştir.
KIDEM TAZMİNATI NEDİR?
Belirli bir süre çalıştıktan sonra işine son verilen ya da emeklilik dolayısıyla işinden ayrılmak durumunda bulunan işçiye, çalıştığı süreye göre, işyerince topluca ödenen para olarak tanımlanır.
KIDEM TAZMİNATI ALABİLME ŞARTLARI NELERDİR?
Kıdem Tazminatı alabilme koşulları 4857 sayılı İş Kanunu ilgili maddeleri ve 1475 sayılı Kanunun yürürlükte kalan 14 üncü maddesinde düzenlenmiştir. İşçinin kıdem tazminatı hak etmesi için, aynı işverene bağlı çalışma süresinin en az 1 yıl olması koşulunu sağlamak şartıyla; İşçinin kendi isteği ile işten ayrılmamış olması, sözleşmenin işveren tarafından sona erdirilmesi ya da kendiliğinden sona ermesidir.
-İşçinin askerlik görevi nedeni ile işten ayrılması,
-İşçi kendi isteği ile ayrılıyorsa, ayrılma nedeninin İş Kanunu’nun 24. maddesinde belirtilen işçinin haklı bir nedene dayanarak derhal iş bırakma şartına bağlı olması, İşçinin işveren tarafından işten çıkarılma nedeninin İş Kanunu madde 25/b’ de belirtilen ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışları nedeniyle olmaması,
-İşçinin sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısı şartını doldurup, sadece yaşını doldurmasını beklerken kendi isteğiyle işten ayrılmak istemesi; yani. 15 yıllık sigortalılık süresini ve 3600 prim gün sayısını tamamlamasıyla iş sözleşmesini feshi,
-Kadın işçi çalışırken evlenmiş ise, evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde iş sözleşmesini evlilik nedeniyle sona erdirmesi,
-İşçinin emeklilik şartlarını yerine getirmiş olup ilgili kuruma müracaat etmiş olması,
-İşçinin ölümü nedeni ile sözleşmenin kendiliğinden feshi (hak sahipleri veya yasal varisleri), nedeniyle işçi kıdem tazminatına hak kazanacaktır. Bunların dışında; İş şartları işveren tarafından tek taraflı olarak değiştirilir ve işçi bu şartlar altında çalışmak istemez ise 6 iş günü içinde iş akdini haklı olarak feshedebilir ve kıdem tazminatına hak kazanır.Çalışılan günlerin SGK’ya eksik bildirilmesi halinde işçi iş akdini haklı olarak feshedebilir ve kıdem tazminatına hak kazanacağı açıklanmıştır.
BU NEDENLERDEN DOLAYI EV HİZMETLERİNDE ÇALIŞANLAR HAKKINDA İŞ KANUNU UYGULANMADIĞINDAN VE BU TAMAMEN BORÇLAR KANUNU KAPSAMINDA OLDUĞUNDAN EV HİZMETLERİNDE ÇALIŞANLARIN KIDEM TAZMİNATI ALMA HAKLARI BULUNMAMAKTADIR. ANCAK, EV HİZMETLERİNDE 10 GÜN VE DAHA FAZLA SÜRELİ ÇALIŞANLARIN İLGİLİ YASA GEREĞİ KIDEM TAZMİNATI ALMA HAKKI BULUNMASA DA AYNI İŞVERENE BAĞLI BİR EVDE ÜÇ KİŞİDEN FAZLA EV HİZMETLERİNDE ÇALIŞANLAR ADI ALTINDA ASLINDA BAŞKA İŞLER YAPILMASI HALİNDE 4857 SAYILI İŞ KANUNUN 4. MADDESİNİN I FIKRASINDAKİ 507 SAYILI KANUNUN 2. MADDESİNİN TARİFİNE UYGUN ÜÇ KİŞİNİN ÇALIŞTIĞI İŞYERLERİNDE İŞ KANUNU HÜKÜMLERİNİN UYGULANABİLECEĞİ AÇIK OLARAK BELİRTİLDİĞİNDEN BU TÜR YERLERDE ÇALIŞANLARIN KIDEM TAZMİNATINDAN YARARLANIP YARARLANMAYACAĞI KONUSU AÇIKLIĞA KAVUŞTURULMALIDIR.
Emekli Maliyeci
