
İŞÇİ HAKLARI İLE İLGİLİ BİLİNMESİ GEREKENLER
İşçilerin temel hakları ile ilgili bilgilendirme yapacağımız yazımızda birkaç başlığa yer vermiş bulunmaktayız.
HİZMET AKDİ ( İŞ SÖZLEŞMESİ )
İş sözleşmesi , bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi,diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden olan sözleşmedir.İş sözleşmesi herhangi bir şekil şartına tabi değildir.Taraflar sözleşmeyi;diledikleri şekil içerisinde,sözlü olarak,yazılı olarak veya noter huzurunda yapabilirler.Fakat bazı sözleşmeler için şekil şartı akdedilmişse kanunda yer verilen şekle uyulması gerekmektedir.İş sözleşmesinde ücret,iş,iş görme ve bağımlılık olmak üzere dört unsur mevcuttur.
İş Kanun’unda yazılı yapılması gerektiği belirtilen sözleşme türleri şunlardır;
1.Asıl işveren-alt işveren ilişkisi,
2.Geçici ( Ödünç ) iş ilişkisi,
3.Belirli Süreli iş sözleşmesi,
4.Çağrı üzerine çalışmaya dayalı iş sözleşmesi,
5.Uzaktan çalışmaya dayalı iş sözleşmesi,
6.Takım iş sözleşmesi,
7.On dört yaşını doldurmamış çocukların sanat,kültür ve reklam faaliyetlerinde çalıştırılmak üzere yapılacak sözleşmeler,
8.Basın iş kanunu gereğince gazetecilerle yapılan iş sözleşmesi,
9.Deniz iş kanunu gereğince gemi adamlarıyla yapılan iş sözleşmesi,
10.Toplu iş sözleşmesi,
11.Rekabet yasağı sözleşmesi ,
DENEME SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ
İş sözleşmesiyle çalışmaya başlayan işçinin,iş ortamını,çalışma koşullarını iyi tanıyabilmesi , uyum sağlayıp sağlayamayacağını anlaması açısından ve aynı zamanda da işverenin işçiyi tanıması açısından en fazla 2 ay süreyle deneme süresi belirlenebilir.Toplu iş sözleşmelerinde bu süre 4 aya kadar uzatılabilir.Deneme süresi içerisinde taraflar,iş sözleşmesini bildirim süresine gerek olmaksızın ve tazminatsız olarak feshedebilir.Ancak çalıştığı günler için işçinin ücret ve diğer hakları saklı kalır.
ÜCRET
İş sözleşmesi gereğince işveren ,işçinin yerine getirdiği yükümlülüğün ve işin karşılığında ücret ödemekle yükümlüdür.Ücret olmadığı sürece ş sözleşmesinin varlığından söz edilemez.Bu nedenle hatır,sosyal veya ahlaki amaçla yapılan çalışmalar,iş sözleşmesinin doğumuna yol açmaz.
DİNLENME SÜRELERİ
Ara dinlenmesi,işçilere günlük zorunlu ihtiyaçlarını karşılayabilmeleri için verilen dinlenme süreleridir.Bu süreler çalışma saatlerine ve işin gereğine göre belirlenir.Süreler şunlardır;
– Dört saat ve daha kısa süreli işlerde on beş dakika,
-Dört saatten fazla ve yedi buçuk saate kadar(yedi buçuk dahil) süreli işlerde yarım saat,
-Yedi buçuk saatten fazla süreli işlerde bir saat ara dinlenmesi verilir.
YILLIK ÜCRETLİ İZİN
Bir yıllık çalışma süresini dolduran işçi yıllık ücretli izine hak kazanmış olur.Yıllık ücretli izine hak kazanan işçiler için üç farklı ölçüt belirlenmiştir.
İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi ve hizmet süresi ;
Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil)olanlara on dört günden,
Beş yıldan fazla on beş yıldan az olanlara yirmi günden,
On beş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmi altı günden az olamaz.
Yıllık ücretli izin sürelerinde yaş ölçütüne göre ise,on sekiz yaşında ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha büyük yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz.
HAFTA TATİLİ
İş kanunu kapsamındaki iş yerlerinde,işçiler tatil gününden önceki iş günlerinde çalışmış olmaları şartıyla yedi günlük zaman dilimi içerisinde kesintisiz olarak en az yirmi dört saat dinlenme ( hafta tatili) verilir.
RESMİ TATİLLER
1 Ocak Yılbaşı
23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı
1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü
19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı
Ramazan Bayramı Arifesi
Ramazan Bayramı 1.gün- 3.gün arası
15 Temmuz Demokrasi Bayramı
Kurban Bayramı Arifesi
Kurban Bayramı 1.gün – 4.gün arası
30 Ağustos Zafer Bayramı
28 Ekim Cumhuriyet Bayramı Arifesi
29 Ekim Cumhuriyet Bayramı
31 Aralık Yılbaşı gecesi
KIDEM TAZMİNATI
İş sözleşmesi kanunda belirtilen sebeplerden dolayı sona eren ve kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için belirtilen asgari sürenin( en az 1 yıl kıdem ) üzerinde çalışmış olan işçiye veya işçinin ölümü halinde kanuni mirasçılarına işveren tarafından işçinin kıdemi ve ücreti göz önünde bulundurularak ödenen paradır.Basın iş kanunu ‘na tabi gazetecilerin kıdem tazminata hak kazanabilmeleri için meslekte en az beş yıl çalışmış olmaları gerekmektedir.Gazeteciler bakımından,her işverende geçecek kıdem süresi değil meslekteki kıdem süresi dikkate alınır.Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için işten kanunda belirli nedenlerle ayrılmış olması gerekmektedir.Ancak bazı istisnai durumlar vardır ki işçi istifa etse dahi kıdem tazminatına hak kazanır. Böyle durumlar;
1.Kadın işçinin evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile iş sözleşmesini sona erdirmesi,
2.Erkek işçinin muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla iş sözleşmesini sona erdirmesi,
3.Bağlı bulundukları kanunla kurulu kurum veya sandıklardan yaşlılık,emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla iş sözleşmesinin istifa etmek suretiyle sona erdirilmesinde,
4.5510 Sayılı Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 28/2 a maddesinde öngörülen yaşlar dışında kalan diğer şartları veya 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun geçici 81.maddesine göre yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak kendi istekleriyle iş sözleşmesini sona erdiğinde kıdem tazminatına hak kazanılır.
Kıdem tazminatı hesaplaması işçinin son 30 günlük brüt ücretinden hesaplanır.Ve kıdem tazminatında tavan uygulaması vardır.(2018 yılı için 2.Dönem için (01.07.2018 – 31.12.2018) Ücreti: 5.434,42 TL’dir)
Kıdem tazminatı alacağı,işçinin kıdem tazminatına hak kazandığı tarihten itibaren 10 yıllık zamanaşımı süresine tabidir.Kıdem tazminatı ödenmemesi nedeniyle açılacak davanın sonunda gecikme süresi için ödenmeyen süreye göre mahkeme mevduata uygulanan en yüksek faizin ödenmesine karar verir.
İHBAR TAZMİNATI
Süreli fesih,belirsiz süreli iş sözleşmelerinin sona erdirilmesinde kullanılabilen ve sözleşmeyi belirli bir sürenin geçmesine bağlı olarak sona erdiren irade açıklamasıdır.Süreli fesihte işçi veya işveren sözleşmeyi bir süre önceden belirli bir süre sonra sona erdireceğini diğer tarafa ihbar eder.İhbar süreleri kıdeme göre farklılık gösterir.Bu ihbar sürelerine uyulmadığı zaman karşı tarafa ihbar tazminatı ödenir .
İhbar tazminatı haftalık ücret üzerinden hesaplanır.
İhbar süreleri ve tazminatları şunlardır;
KIDEM SÜRESİ | İHBAR SÜRESİ | İHBAR TAZMİNATI |
6 aydan az çalışanlar | 2 hafta önce | 2 haftalık ücret |
6 ay-1,5 yıl arası çalışanlar | 4 hafta önce | 4 haftalık ücret |
1,5 yıl-3 yıl arası çalışanlar | 6 hafta önce | 6 haftalık ücret |
3 yıl ve daha fazla çalışanlar | 8 hafta önce | 8 haftalık ücret |
İşçi hakları ile ilgili bilinmesi gereken birkaç konudan bahsettik haklarımızı bilelim ve talep etmekten çekinmeyelim.
Saygılarımla,
S.M.Mali Müşavir
Nihal BİLADA