KNOW-HOW VE PATENT NEDİR
Muhasebe Bilenler Topluluğu’nun Değerli Üyeleri Bu haftaki yazımın konusu Know-how ve patent.
Terminolojik olarak inceleyecek olursak İngilizce , “know”- bilmek, tanımak ve “how” – nasıl kelimeleri bir araya gelmiş ve deneyimli veya deneyimsiz fark etmez bir işletmeye, kuruma, kuruluşa veya kişiye elimdeki teknolojiyi, ürünü, bilgiyi, beceriyi, tecrübeyi, sırrı bir bedel karşılığı nasıl aktarırım, kiralarım veya satarım gayesiyle know-how oluşmuş.
Sanayi devrimi ile beraber farklı farklı sektörlerde işletmeler çoğalmıştı. Farklı üretim teknikleri, farklı pazarlama teknikleri konusunda hızlı gelişim gösterilmişti ve işletmelerin bünyelerindeki bu bilgi ve beceriler yazılı olarak kalıp, aktarılamamışlardı. Daha sonraları karmaşık hale gelen bilgi ve becerilerin aktarımı karşılıklı olmalı ve kazanç elde etmeliyim mantığıyla know-how sözleşmeleri doğmuş oldu.
Know-how uzun zaman, emek, harcama gerektiren araştırma, tecrübe ve çabaların sonucudur. Bu yüzden know-how alan işletme risk almadan zamandan tasarruf etmiş olarak istediği bilgiye kavuşur, rasyonel davranan işletme böylece rakiplerine karşı rekabet gücünün artırır.
Know-how’ın değeri, lisans verenin elinde tuttuğu bilgilerin gizli oluşundan kaynaklanmaktadır. Bu nedenle lisans veren, sözleşme süresi içinde ya da bu bilgilerin herkesçe bilinmesine kadar, söz konusu bilgilerin gizli kalmasını ister. Gizlilik koşulu know-how anlaşmalarının başta gelen hükümlerindendir.
Patent Ve Know-How Ayrımı
Patent, bilimsel ve teknik bir buluşun ya da böyle bir buluşu uygulama alanında kullanma hakkının kime ait olduğunu gösteren resmî belgedir. Türkiye’de bu belgeyi Türkiye Patent Enstitüsü verir. Buluş sahibinin izni olmadan başkalarının buluşu üretmesini, kullanmasını veya satmasını belirli bir süre boyunca engeller. Türkiye’de alınmış bir patent, sadece Türkiye içinde sahibine hak sağlar ve patentli ürünleri başkalarının Türkiye’ye ithal etmesi durumunda, hak sahibine ithali durdurma hakkı verir. Patentin kendine ait kuralları vardır, söz konusu buluş açık bir şekilde tarifname ile başvuruda sunulmalı ve o kadar açık olmalıdır ki sıradan becerilere sahip bir kişi bile rahatlıkla anlayabilmelidir, ilave olarak çizim, grafik, resim içeren kılavuzlarda eklenebilir.
Know-How’ın patentten bir ayrımı şöyledir ; Know-how yıllarca gizli tutulabilir fakat herhangi bir nedenle açığa çıkarsa herkes tarafından serbestçe kullanılabilir, sınai olarak korunması mümkün değildir, yani yasal olarak bir korunma hakkı yoktur. Teknoloji artık sanal anlamda casuslukların yapılabilmesi açısından oldukça gelişti sır sahibi bu anlamda açıklarını kapatmalı yeterli güvenlik önlemlerini almalıdır.
Bir diğer ayrım üçüncü kişilere devir; know-how lisans anlaşmalarıyla üçüncü kişilere devredilebilir fakat patentte böyle bir durum söz konusu değildir. Know-how’da üçüncü kişiler bilgiye ulaşırlarsa bunu kullanabilme hakkına sahiptirler fakat patentte böyle bir durum söz konusu olamaz.
Genel hatlarıyla know-how ve patent konularını anlatmaya çalıştım..
Bir sonraki yazımda görüşmek üzere hoşçakalın 🙂
Saygılarımla
Özden VESKE
