Defter ve Belge İbraz Etmemede Gizleme Nedeniyle Kaçakçılık Suçu
VUK 359 uncu madde uyarınca gizleme nedeniyle kaçakçılık suçunun oluşabilmesi için, ibrazı talep edilen defter ve belgelerin niteliğine ilişkin iki şartın birlikte gerçekleşmesi gerekir. Bunlar:
1- İbrazı talep edilen defter ve belgelerin vergi kanunlarına göre tutulan veya düzenlenen ve saklanma ve ibraz mecburiyeti bulunan defter ve belgelerden olması,
2- İbrazı talep edilen defter ve belgelerin varlıklarının noter tasdik kayıtları veya sair suretlerle sabit olmasıdır.
Vergi mükelleflerinin kanunen tutmak ve kullanmak zorunda olduğu defter ve belgeler ile ibrazı gerekli diğer kayıtların vergi incelemesine yetkili kimselere süresi içerisinde mazeretsiz olarak ibraz etmemesi halinde bu fiil defter ve belgelerin gizlenmesi, kaçakçılık suçunu oluşturmaktadır. (Vergi müfettişlerine ibrazı zorunlu defter ve belgeler şunlardır: Defteri kebir, yevmiye defteri, envanter defteri, bu defterlerle ilgili bütün alış-satış faturaları, ücret bordroları ve deftere kaydedilmiş diğer fatura ve fatura yerine geçen belgeler)
Bu fiilin yaptırımı VUK md.359/2’ye göre 18 aydan 3 yıla kadar hapis cezasıdır.
VUK 359 uncu maddesinde defter, kayıt ve belgelerin ibraz edilmemesinin gizleme olarak kabul edilebilmesi için, ibraz etmeme fiilinin “inceleme sırasında ve incelemeye yetkili kimselere” karşı işlenmiş olması gerekir. Aksi durumda, gizleme fiili nedeniyle kaçakçılık suçunun oluşumundan bahsedilemez.
Ayrıca Mükellefin defter ve belgelerini vergi müfettişine inceleme için ibraz etmemesi halinde mükellefin Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusu nedeniyle VUK md. 359 hükmü gereği sevk edilebilmesi için defter, kayıt ve belgelerini yeniden usulüne uygun olarak ikinci kez istenmesi ve bu ikinci kez istemeye rağmen ibraz edilmemesi halinde götürülmemesi halinde suç duyurusunda bulunulacaktır. Vergi müfettişi tarafından defter ibraz yazısına rağmen 15 gün içerisinde defterini ibraz etmeyen mükellef hakkında yapabileceği iki yaptırım vardır. Birincisi VUK md. 30/3 hükmüne göre resen takdir yetkisini kullanmak, ikincisi de VUK’nun mükerrer 355. maddesine göre (ibrazı gereken belgeler dahil) birinci kez özel usulsüzlük cezasının kesilmesini sağlamak.
Vergi incelemesinin VUK md. 139 hükmüne göre uygun bir şekilde yapılmış olması zorunludur. Başka bir ifade ile, vergi incelemesinin öncelikle mükellefin işyerinde yapılması esastır. Mükellefin işyeri vergi incelemesine uygun değilse ki, bu durum tutanak ile tespit edilmelidir. Mükellefin işyeri incelemeye uygun olmadığı hallerde vergi incelemesi inceleme elemanının (vergi müfettişliği adresindeki çalışma odasında) bürosunda devam edilir.
Mücbir sebepler nedeniyle defter, kayıt ve belgelerin ibrazı mümkün olmayabilir.
Mücbir sebep halinin bulunması durumunda, bu sebepler ortadan kalkıncaya kadar süreler işlememektedir (VUK, md. 15). Dolayısıyla, defter ve belge ibraz yükümlülüğünün tayin edilen sürede yerine getirilmemesinin kaçakçılık suçuna konu olabilmesi için bu durumun bir mücbir sebep haline dayanmıyor olması gerekir.
Vergi Usul Kanunun 13 üncü maddesinde mücbir sebep halleri sayılmıştır. Maddeye göre mücbir sebepler;
– Vergi ödevlerinden her hangi birinin yerine getirilmesine engel olacak derecede ağır kaza, ağır hastalık ve tutukluluk;
– Vergi ödevlerinin yerine getirilmesine engel olacak yangın, yer sarsıntısı ve su basması gibi afetler;
– Kişinin iradesi dışında vukua gelen mecburi gaybubetler;
– Sahibinin iradesi dışındaki sebepler dolayısıyla defter ve vesikalarının elinden çıkmış bulunması; gibi hallerdir.
Sonuç olarak VUK 359 uncu madde uyarınca gizleme nedeniyle kaçakçılık suçunun oluşabilmesi için,
– İbrazı talep edilen defter ve belgelerin vergi kanunlarına göre tutulan veya düzenlenen ve saklanma ve ibraz mecburiyeti bulunan defter ve belgelerden olması,
– İbrazı talep edilen defter ve belgelerin varlıklarının noter tasdik kayıtları veya sair suretlerle sabit bulunması,
– Defter ve belge ibraz talebinin usulüne uygun şekilde yapılması,
– İbraz talebinin inceleme sırasında ve incelemeye yetkili kimselerce yapılması,
– İbrazı istenen defter ve belgeler için muhafaza yükümlülüğüne ilişkin sürenin geçmemiş olması,
– İbraz talebinin yerine getirilmemesinin mücbir sebebe dayanmaması.
Saygılarımla
S.M. Mali Müşavir
Abdurrahman KIZILAY
