MÜSTAHSİL MAKBUZU TANIMI VE DÜZENLENMESİ , YAPILACAK GELİR VERGİSİ TEVKİFAT KESİNTİSİ (STOPAJ ) VE BAĞ-KUR PRİM KESİNTİLERİ
Müstahsil makbuzu; Vergi Usul Kanunu’nun 235 inci maddesinde aşağıdaki şekilde hükme bağlanmıştır. Tarımsal ve Hayvansal Ürünlerin Satın Alınmasında Fatura Yerine Geçen Ticari Bir Vesika Olarak Kullanılır.
“Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile kazancı basit usulde tespit edilenler ve defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler, gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçilerden satın aldıkları malların bedelini ödedikleri sırada iki nüsha müstahsil makbuz tanzim etmeye ve bunlardan birini imzalayarak satıcı çiftçiye vermeye ve diğerlerini ona imzalatarak almaya mecburdurlar.
Müstahsil makbuzu, çiftçiye malın teslimi sırasında düzenlenerek verilir.
Müstahsil makbuzları, fatura ve fatura yerine geçen vesikalar gibi noterden tasdik ettirilerek veya anlaşmalı matbaalarca bastırılarak kullanılmaktadır.
MÜSTAHSİL MAKBUZU İLE SATIN ALINAN ÜRÜNLER
Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. maddesinin 11. bendine göre, Çiftçilerden satın alınan zirai mahsuller ve hizmetler için yapılan ödemelerden;
Hayvanlar Ve Bunların Mahsulleri İle Kara Ve Su Avcılığı Mahsulleri İçin,
-Ticaret Borsalarında Tescil Ettirilerek Satın Alınanlar İçin %1
–Ticaret Borsalarına Kayıtlı Olmayanlar İçin %2
Zirai Mahsuller İçin,
-Ticaret Borsalarında Tescil Ettirilerek Satın Alınanlar İçin %2
–Ticaret Borsalarına Kayıtlı Olmayanlar İçin %4
Oranlarında Vergi Sorumlulularınca Tevkifat (Stopaj) Kesintisi Yapılacaktır.
Ticaret Borsalarına Kote Edilen ve Tevkifata Tabi Olan Maddeler:
1- Hububat
2- Bakliyat
3- Yağlı Tohumlar
4- Hayvani Yağlar (Süt Yağları Ve Diğer Hayvani Yağlar)
5- Çeşitli Gıda Maddeleri (Bitkisel Ve Hayvansal Gıda Maddeleri)
6- Kuru Ve Yaş Meyveler
7- Meyve Çekirdekleri
8- Orman Mahsülleri
9- Tekstil Hammaddeleri
10- Canlı Hayvanlar: Kasaplık Büyükbaş, Kasaplık Küçükbaş ve Kümes Hayvanları, Damızlık Civciv ve Diğer Canlı Hayvanlar.
11- Ham Deriler: Büyükbaş-Küçükbaş Hayvan Derileri (Ham Ve Salamura), Diğer Hayvan Derileri (Ham Ve Salamura), Av Derileri (Ham Ve Salamura).
12- Çeşitli Maddeler
Yukarıda yazılı malların çiftçiden alınması halinde müstahsil makbuzu düzenlenerek Ticaret Borsasına kayıt ve tescil ettirilir. Ayrıca alış bedelleri üzerinden vergi tevkifatı yapılır. Detayları Gelir Vergisi Kanunu’nun 185 no’lu Genel Tebliğ’inde açıklanmıştır.
***Ancak, yukarıda yazılı maddelerin bazıları tevkifata tabi değildir.
Tevkifata Tabi Olmayan Maddeler :
Hububat Mamülleri: Arpa Kırması, Buğday Kepeği, Buğday Unu, Bulgur, İrmik, Makarna, Nişasta, Razmol, Çeltik Kepeği, Bonkolite.
Yağlı Tohumlar: Pamuk Çekirdeği-Çiğit
Küspe ve Prina: Küspe Ve Pirina.
Nebati Yağlar: Araşit-Yer Fıstığı Yağı, Ayçiçeği Yağı, Bezir Yağı, Fındık Yağı, Defne Yaprağı Yağı, Haşhaş Yağı, Kakao Yağı, Keten Meziri, Keten Yağı, Kolza-Rapitsa Yağı, Mısırözü Yağı, Nebati Margarinler, Palm Yağı, Pamuk Yağı, Pirina Yağı, Soya Yağı, Susam Yağı, Tütün Yağı, Zeytin Yağı.
Hayvani Yağlar: Kaşar Yağı, Krema Ve Sade Yağ, Tereyağ.
Çeşitli Gıda Maddeleri: Glikoz, Konserve, Pekmez-Ağda, Tahin, Turşu Kavurma, Pastırma, Peynir (Beyaz, Tulum, Kaşar, Lor Ve Çökelek), Kaşkaval Peyniri, Salam, Sucuk, Süt Tozu.
Kuru ve Yaş Meyveler: Leblebi.
Orman Mahsulleri: Kereste-Tomruk.
Tekstil Hammaddeleri: Bükümlü İpek, İpek, Lif Dönüntüsü, Linter, Pamuk İpliği, Üstübü, Viskon Elyafı, Viskon İpliği
Çeşitli Maddeler: Dekstrin, Kazein, Sabun.
5590 sayılı Ticaret ve Sanayi Odaları,Ticaret Odaları, Sanayi Odaları ve Deniz Ticaret Odaları Kanunun 50 inci maddesinin ikinci fikrasında, “Borsa kotasyonuna dahil olmamakla beraber yeterli arz ve talebi bulunan, misli nitelikteki tarımsal ürünler, alıcı veya satıcının talebine bağlı olarak borsaya tescil ettirilebilir.” Denilmiştir.
Borsa kotasyonuna tabi olmayan zirai ürünler (İşlenmiş olanlar dahil) istenilmesi halinde alım-satım işlemleri borsadan tescil edilmesi mümkündür.
ZİRAİ FAALİYET KAPSAMINDA ÖDENEN HİZMET BEDELLERİNİN BELGELENDİRİLMESİ
Gelir Vergisi Kanununun 94 Üncü Maddesinin 11 Numaralı Bendine 4108 Sayılı Kanunla Eklenen (C) Alt Bendi İle Zirai Faaliyet Kapsamında İfa Edilen Hizmetler İçin Müstahsil Makbuzu Yerine Gider Pusulası Düzenlenecektir.
Çiftçilerin Zirai İşletmeleri İle Tarımsal Alet Ve Makinelerini Kiraya Vermeleri Veya Bunları El Emekleri İle Birleştirmek Suretiyle Yaptıkları Hizmetler, Zirai Faaliyet Kapsamında İfa Edilen Hizmet Olarak Kabul Edilmektedir.
Zirai Faaliyet Kapsamında İfa Edilen Hizmetler İçin Müstahsil Makbuzu Değil, Gider Makbuzu Düzenlemesi Gerekmektedir.
MÜSTAHSİL MAKBUZUNDA BAĞ-KUR PRİMLERİNDE KESİNTİ YAPILMASI VE İSTİSNALARI
2926 sayılı Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanununa tabi çiftçilerden ve diğer tarımsal faaliyet sahiplerinden satın aldıkları ürün bedellerinden, bunların Bağ-Kur prim borçlarına mahsuben %2 oranında tevkifat yaparak düzenledikleri belgelerde göstermek ve tevkif ettikleri tutarları Bağ-Kur hesaplarına intikal ettirmek zorundadırlar.
**2926 sayılı Kanun Kapsamına Giren ve Prim borcu Bulunmayan veya Prim Borçları Taksitlendirilen Çiftçilerin Durumu:
Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu kapsamına giren çitçilerden, prim borcu bulunmayanlar ile prim borcu bulunmasına rağmen bu borçlarını ödeyen veya taksitler halinde ödeme taahhüdünde bulunanlara, talepleri halinde, Bağ-Kur il müdürlüklerince bir yıl süre ile geçerli olacak “Tevkifat Muafiyet Belgesi” verilecektir , Söz konusu çitçilerin bu belgelerin birer örneklerini kimlik belgeleri ile birlikte alıcılara göstermeleri halinde, kendilerinden herhangi bir tevkifat yapılmayacaktır.
*Sigortalı Sayılmayan Kanun Kapsamına Girmeyenlerin Durumu:
T.C Emekli Sandığı’na, Sosyal Güvenik Kurumu’na (506 Sayılı Kanunun Geçici 20 nci Maddesine İstinaden Kurulan Diğer Emekli Sandıkları Dahil) ve 1479 Sayılı Esnaf ve Sanatkarlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu Hükümleri Uyarınca Bağ-Kur’a Prim veya Emeklilik Keseneği Ödemekte Olanlar, Yukarıda Belirtilen Kuruluşlardan Malüllük Veya Yaşlılık Aylığı İle Daimi Tam İş Göremezlik Geliri Almakta Olanlar veya Aylık veya Gelir Bağlanması İçin Talepte Bulunanlar Sigortalı Sayılmamaktadırlar. Diğer Bir İfadeyle, Tarımda Kendi Adına Ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanununa Göre Sigortalı Sayılmazlar.
Sigortalı sayılmayan çiftçilerden ürün satın alınmaları halinde %2 Bağ-Kur primi tevkifatı yapılmayacaktır. Ancak, Bağ-Kur primi tevkifatının yapılmaması için çiftçilerin kimlik belgeleri ile birlikte bunların tabi oldukları sosyal güvenlik kuruluşundan aldıkları belgeleri ibraz etmeleri gerekmektedir.
S.M. Mali Müşavir
Sibel KAROĞLU
