Mizan Nedir?
Tek düzen hesap planındaki bütün bu hesapların bakiyelerinin hesap numarası sırası ile listelendiği belgeye mizan denir.
Mizan üstünde şunlar bulunur:
- Küçükten büyüğe, numara sırasıyla hesap numaraları : 100 Kasa ile başlar, 900 Nazım Hesaplar ile biter.
- Hesap numaralarının yanında hesap isimleri
- Dönem sonu itibari ile hesapların içinde biriken tutarların toplamı :Bu toplama muhasebe dilinde bakiye denir. Bakiyenin Alacak veya Borç vermesine göre borç veya alacak sütununda bakiyeyi görürsünüz.
Mizan çeşitleri ise 3’e ayrılır:
- Aylık Mizan : Ay sonları çektiğimiz mizan. Her ay sonu, Geçici Vergi Dönemlerini beklemeden yapılması çok iyi olur. Mutlaka her ay sonu kontrol ediniz.
- Genel Geçici Mizan : Dönem kapanış kayıtlarını atmadan önce üstünde çalıştığınız mizan.
- Kesin Mizan : Kapanış kayıtları sonrasındaki, mali tablolara gidecek rakamların göründüğü mizan.
Mizan Kontrolü Nedir?
Mizan kontrolü, dönem sonlarında mizanımızı kontrol ederek, gelir tablosuna ve bilançoya gidecek tutarların fiziksel doğruluğunu kontrol etmektir. Fiziksel doğruluktan kastım, tutarlarda gözle görülür hataların tespiti ve arka planındaki bazı hesaplamaların doğruluğunun kontrol edilmesidir.
Mizan kontrolü özellikle Geçici Vergi dönemlerinde önem arz eder. Mizan kontrolü ihmal edilmemesi gereken önemli bir husustur. Burada yakalayamayacağımız bir yanlışlık, direkt olarak mali tabloların doğruluğunu etkileyecektir. Hem yönetimsel, hem mali, hem de vergisel sonuçlar doğuracaktır. Yönetimsel sonuçlar firma yönetiminin alacağı kararları etkilemesi, mali sonuçlar kâr payı dağıtımını etkilemesi ve vergisel sonuçlar ise vergi matrahlarının yanlış hesaplanması olabilir. Yani mizan kontrolü köprüden önce son çıkıştır. Tablolar yönetime sunulduktan veya vergi beyanları verildikten sonra ortaya çıkacak yanlışlıkları düzeltmek daha sancılı olacaktır, gişelerden tekrar geçmeniz gerekecektir.
Mizan kontrolü, yönetim muhasebesinin de bir parçasıdır.
İyi Mizan Kontrolü Nasıl Yapılır?
Her şeyden önce eğri oturalım, doğru konuşalım. Mizan kontrolünü dört dörtlük yapmak istiyorsak konuya çok hakim olmak gerekir.
Mizanı iyi kontrol etmek için:
- Mizanını kontrol ettiğimiz firmayı çok iyi tanıyacağız, yani kendi çalıştığımız firma olacak.
- Ayrıca muhasebe kayıtlarının hikayesini de iyi bileceğiz, yani ya kayıtları biz atacağız ya da biz atmıyorsak kayıtlardan sonra kontrol eden biz olacağız.
- Muhasebeyi de iyi bileceğiz.
Bunları sağlayan kişi mizana baktığında, hatayı dakikalar içinde bulabilir.
Dışarıdan gelen ve işini çok iyi bilen bir denetçi bile %70-80 oranında kontrol sağlayabilir. Benim görüşüm budur.
Mizan Nasıl Kontrol Edilir?
Şimdi ise mizan kontrolü yapma istasyonlarından kendimce önemli gördüklerimi yazmaya çalışacağım. Çok fazla ayrıntıya girmeyeceğim. Bu yazdıklarımın çoğu firma için geçerli olacağına inanıyorum:
- Mizanın en dip tarafındaki bütün hesapların toplamlarının borç ve alacak kısımlarının eşit olduğundan emin olun. Eşit değilse muhasebe yazılımınızda ciddi sıkıntı olabilir.
- Alacak veren 1 ve 2 ile başlayan hesap, borç veren 3,4,5 ile başlayan hesap var ise kontrol edin. Düzenleyici hesap harici olanlar ters bakiye vermemeli. 6 ile başlayanlarda gelir alacak, gider ise borç vermeli.
- Kasadaki parayı fiziki olarak sayın. Döviz var ise değerlemelerini kontrol edin. Sonra mizana bakın tutuyor mu diye.
- Bankadan gelen hesap ekstreleri ile muavininizdeki banka döviz bakiyelerini kontrol edin. Doğru değerlendiğinden emin olduktan sonra mizandaki borç kalanını kontrol edin.
- Banka için yaptığınız benzer kontrolü bankaya tahsile verdiğiniz çek ve senetler için de yapın. Portföydeki çeklerin de değerlemesini kontrol edin elbette.
- Müşterilerinizin bakiyelerinin değerlemelerini kontrol edin. Değerleme konrolü sonrası halen ters bakiye (yani alacak) veren var ise onu 340 Alınan Sipariş Avansları hesabına virmanlayın.
- Stoklarınızı fiziksel saydıktan sonra maliyet bedelini hesaplayın. Bunu mizandaki tutar ile kontrol edin. Tutturması çok zor olabilir, kolay gelsin.
“Size daha iyi yardımcı olabilir miyim?” dedim ve… Devam edelim…
- Gelecek aylara ve yıllara ait giderlerin bakiyelerini kontrol edin. Exceldeki hesaplama tablonuz ile karşılatırın. Öyle bir tablonuz yok ise oluşturun.
- KDV tahakkukunu yaptığınızdan emin olun.
- Peşin ödenen banka stopajlarını bankadan alacağınız stopaj yazısındaki bakiye ile kontrol edin.
- Amortisman hesaplama tablonuzdaki demirbaş, haklar, özel maliyetler vs. toplamları ile birikmiş amortismanlarını mizan ile kontrol edin.
- Kredi kartı hesap ekstresi ile 309 hesabı bakiyesini karşılaştırınız. Başka muhasebe hesabı kullanıyorsanız ona bakın.
- Satıcılarınızın bakiyelerinin değerlemelerini kontrol edin. Değerleme sonrası halen ters bakiye (yani borç) veren var ise 159 hesaba virmanlayın.
- Peronele borçlarda ters bakiye var ise 195 hesaba virmanlayın.
- Gelir ve gider tahakkuklarını kontrol edinin.
- Ödenecek vergi ve SGK toplamlarına da göz atın bir terslik var mı diye.
- Özkaynaklarda da sermaye, yedekler kısmına devamlı bakmanıza gerek yok. Hızlıca bir göz atın.
Söylememe gerek yok gerçi ama bulduğunuz hataları hemen düzeltin. Sonraya bırakmayın, unutabilirsiniz.
Dönem kapanışı kayıtları ile ilgili kontrol noktalarını yazmadım. Bilginize.
Daha çok detaylandırılabilir ama genel olarak aklıma gelenler bunlar.
Umarım fayda getirebilecek bir şeyler yazmışımdır…
Saygılarımla;
Mali Müşavir
Gökhan Emin ÇERÇİ
