HİLELİ FİNANSAL TABLO DÜZENLEME NEDENLERİ
İşletmelerde hilenin en basit tanımı, çalışanların veya tepe yönetiminin genellikle kişisel menfaatleri için işletme kaynaklarını çeşitli yollarla gizlice kullanmaları olarak tanımlanabilir. Tanıma konuyla yakın ilgisi olmayanlar baktığında işletmelerdeki hilelerin boyutunu önemsemeyebilir. Yapılan araştırmalar, hilelerin işletmeye verdikleri zararın tahminlerin çok üzerinde olduğunu göstermekte ve üzerinde ciddiyetle durulması gereken bir konu olması gerektiğini ortaya çıkarmaktadır.
Bir işletmenin muhasebe kayıtlarında ve dolayısıyla mali tablolarında yapılan olağan olmayan düzenlemeler, maskelemeler, yolsuzluklar, hileler küçük bir kesime yarar sağlarken önemli bir kesim üzerinde zararlara neden olmaktadır.
Hileli finansal raporlama;
Finansal tabloların hazırlanmasına dayanak olan muhasebe kayıtlarının veya destekleyici dokümanların tahrif edilmesini (evrak sahtekarlığı), değiştirilmesini, manipüle edilmesini ve/veya gerçeğe aykırı belge düzenlenmesini, finansal tablolara yansıtılması gereken olay, işlem ve diğer önemli bilgilerin kasıtlı olarak atlanmasını veya yanlış yansıtılmasını ve finansal tablolara yansıtılması gereken olay, işlem ve diğer önemli bilgilerin, kayda alınması, değerlenmesi, sınıflandırılması, sunumu ve dipnotlarda açıklanması ile ilgili muhasebe ilkelerinin kasıtlı olarak yanlış uygulanmasını içerir.
Yapılanlardan mikro düzeyde yatırımcılar, borç verenler, çalışanlar, satıcılar zarar görürken, makro düzeyde devlet ve kamuoyu etkilenmektedir. Kaynaklar yanlış yerlere aktarılmaktadır,
Mali tabloları önemli derecede yanlış etkileyecek, yönetimin yaptığı kasıtlı ya da dikkatsiz düzenlemeler, mali tablolar üzerinde yapılan hileli düzenlemelerdir. Sahte mali tablolar çoğunlukla, gelir ve varlıkların olduğundan fazla gösterilmesi veya harcama ve yükümlülüklerin olduğundan az gösterilmesi şeklinde olmaktadır.
İşletmelerde olduğundan daha düşük gösterilmesi stoklar, amortisman, giderler üzerinde oynamalar, karşılık ayrılması gibi oynamalar daha az gelir elde edildiğini göstererek az vergi ödeme amaçlanmaktadır. Olduğundan daha iyi gösterilmesi halka açık olan şirketlerde itibarın yükseltilerek daha fazla kaynak sağlamaktır.
Yönetim tarafından yapılan ve salt kendilerine veya dar bir yapıda işletme sahiplerini avantajlı kılabilecek, bunun yanında diğer bütün üçüncü kişilere önemli zararlar verebilecek düzenlemeleri iki ana gruba ayırabiliriz.
1- İşletmeyi olduğundan iyi gösterebilecek düzenlemeler.
2- İşletmeyi olduğundan kötü gösterebilecek düzenlemeler.
İşletme yönetimi işletmenin finansal tabloları üzerinde değişiklik yaparak hile yönelirler. Burada işletme yönetimi ya
işletmenin finansal durumu olduğundan iyi gösterilmeye çalışılır ya da işletmenin finansal durumu daha kötü göstermeyi amaçlar. Bu duruma bilançonun maskelenmesi denmektedir.
İşletme yönetiminin mali yapısının daha kötü gösterilmesinde hileye yönelmesi, küçük ve orta ölçekli işletmelerde, olduğundan daha iyi gösterilmesi ise büyük ve ölçekli işletmelerde, halka açık şirketlerde kendini göstermekdir.
İşletmeyi olduğundan iyi ya da olduğundan kötü gösterecek hileli finansal tablo düzenlemelerinin nedenleri aşağıdaki gibi sıralanabilir
I- Karın şişirilmesiyle ilgili nedenlere örnekler şunlar olabilir:
1- Şirketin ulusal veya uluslararası kredi kuruluşlarından yüklü bir kredi temin etmek istemesi,
2- Şirketin başka bir şirketler grubuyla devir veya birleşmenin arifesinde olması,
3- Şirketin borsada hisselerinin düşmesini istememesi,
4 -Şirketin sektördeki prestijini kaybetmek istememesi,
5- Şirket yöneticilerine ve çalışanlarına yıl sonu karından prim verilecek olması
II- Şirketlerin karlarını olduklarından düşük göstermek istemelerinin olası nedenlerine örnekler şunlardır.
1- Şirketin düşük vergi vermek istemesi,
2 -Şirketin ortaklarına düşük kar payı vermek istemesi,
3 -Şirketin bir takım gelirlerini başka yerlere aktararak haksız kazançlar elde edilmek istenmesi,
4 -Şirketin borsadaki hisse senetlerinin değerini düşük göstererek spekülasyonlar yapmak
5- Şirketin içini boşaltma isteği,
III- Sonuç:
Muhasebenin ürettiği bilgiler, finansal tablolar aracılığı ile finansal bilgi kullanıcılarına sunulmaktadır. Finansal
tablolardaki bilgilerin gerçeğe uygun, doğru ve güvenilir olması karar vericilerin doğru karar verebilmeleri ve kaynakların verimli kullanılmaları açısından önemlidir.
Yöneticiler, ortaklar, yatırımcılar, çalışanlar, devlet gibi işletme ilgilileri, genel olarak işletmelerden farklı beklentilere sahip olsalar da, işletmelerin varlık ve kaynakları daima tüm ilgililerin ortak ilgi noktası olmuş, işletmelerin sahip oldukları bu varlık ve kaynaklara göre, işletme ilgililerinin farklı beklentileri karşılanmaya çalışılmıştır. Farklı
beklentiler ise, işletmelerde hileli işlemlerin yapılması için zemin hazırlamaktadırlar
Mali tablo hileleri (hileli finansal raporlama), hırsızlık ve zimmete para geçirme gibi değildir, ama bu tür hileler, hırsızlık ve zimmete para geçirmeyi gizlemek için de kullanılabilir.
Mali tablo hileleri, yatırımcıların veya işletme ilgililerinin karar ve düşüncelerini etkileyecek veya değiştirecek nitelikte, muhasebe verilerinin ya da önemli iş ve işlemlerin kasıtlı ve bilinçli olarak yanlış/eksik açıklanması veya hiç açıklanmamasıdır.
Diğer hilelerde olduğu gibi mali tablo hileleri da kasıt ve hile ile teşebbüs edilmiş bir gizlemeyi ihtiva eder. Mali tablo hileleri, evrak sahtekarlığını da içeren tahrif edilmiş belgeler yoluyla idare, çalışanlar veya üçüncü taraflarca yapılan bir danışıklı dövüş vasıtasıyla gizlenebilmektedir. Ne yazık ki diğer hileler gibi mali tablo hileleri de nadiren farkedilebilirler.
İşletmelerde çeşitli kişiler tarafından yapılan hileler büyük kayıplara yol açmaktadır. Özellikle yönetim tarafından gerçekleştirilen hilelerin ekonomik ve ekonomik olmayan sonuçları oldukça ağırdır.
Hileli finansal raporlama olarak gerçekleşen yönetim hileleri başta temel mali tablo kullanıcılarını diğer işletme ile ilgili kişileri ve kurumları yanıltmaya yönelik yapılmaktadır. Bu nedenle hileli işlemler sadece işletmeyi ilgilendiren bir durum değil, işletmeyle ilgili bütün kesimleri etkileyen bir olaylar olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bunun için işletme sahiplerinin yanında gözetleme ve denetleme yetl,s,ini kamu adına kullanmakta olan oteritelerinde önlem alması gerekmektedir.
Nitekim ülkemizde KGK, SPK, BDDK gibi oteriteler konu ile ilgili mevzuat düzenlemeleri ve denetimleri yapmaktadırlar. Keza Maliye Bakanlığı Vergi Müfettişileri de bu konuda aktif çalışmalar yürütmektedirler.
