Bİ REKLAM ARASI :)

Değerli Takipçiler;

Muhasebe Bilenler Topluluğu’nun sevilen köşelerinden biri olan Finans Köşesinde yeni bir konu ile karşınızdayım.
Bu yazımda Hepinizin iş hayatında karşılaştığı konulardan biri olan Teminat Mektubu Hakkında Bilinmesi Gerekenleri sizler için irdeleyeceğim.

Şirketlerin; gerek ticari faaliyet ve ticari yatırımlarının devamının sağlanması için gereken nakit akışının oluşturulması (nakit kredi ve türevleri) gerekse bu faaliyetler ve yatırımlar kapsamında diğer şirketler, kamu kurumları, uluslararası kuruluşlara teminat sağlanması amacı ile bankalar nezdinde oluşturdukları varlıklarına ait limitlerine nakdi-gayri nakdi limitler denir.

Şirketlerin finansal tabloları ve tablolara yansımamış ancak resmi hale gelmiş anlaşmalar, satın almaları vs. aracılığıyla bankalar tarafından şirketlere özel oluşturulan limitler iki kısımdan oluşur. Birincisi paranın banka tarafından nakit olarak kullandırıldığı, yine banka tarafından limit sahibi şirkete belirlenecek faiz oranından (%)  sağlanan kredilerdir. Nakit kredileri ilerleyen günlerde hesaplama şekilleri ve türleri ile sizlerle paylaşacağım.

Ticaretin en büyük riski nakit alacakların veya hizmetin/malın alınamama durumudur.  Bankalar ticari faaliyet risklerinin ortadan kalkması amacıyla şirketlere teminat sağlama görevini üstlenmiş kuruluşlardır. Şirketlere bankalar tarafından sağlanan limitlerin oluşturulması sırasında şirketin finansal gücü ve mal varlığıyla alakalı olarak banka, limit sağladığı şirketin bazı veya tüm varlıklarının ipoteğini veya alacaklarının temlikini (iki kişi arasında alacağın üçüncü kişiye devredilmesi) isteyebilir.

Teminat mektubu ticari faaliyetlerde kullanılan gayri nakdi bir teminat türüdür. Banka; resmi kurum ve kuruluşlara, işveren veya ihale makamına; işlerin zamanında ve doğru şekilde yapılmamasına karşın mektup üzerinde yazan bedeli ilk yazılı talepte mektubu veren işin üstlenicisi adına ödemek ile yükümlüdür. Teminat mektubu zaman içinde ihtiyaçlara yönelik olarak çeşitlenerek kendi içinde türlere ayrılmıştır. İhtiyaca binaen ticari faaliyetin ana unsuru olan ve birbirini takip eden ihale ve serbest ticaret mektuplarına öncelikle değinmekte fayda var.

Geçici Teminat Mektubu adından da anlaşılacağı üzere belirli bir süre için ve ihale yapan kuruma verilmek üzere şekillendirilmiş bir türdür. Ulusal ve Uluslararası Kamu Kurum ve Kuruluşlarının şart koştuğu bu mektup türü Türkiye de 4734 sayılı kanun kapsamında bulunmaktadır. Geçici Teminatın oranı anılan Kanunun  33 üncü maddesine göre teminat alınması öngörülmeyen ihaleler dışında kalan ihalelerden  teklif edilen bedelin % 3’ünden az olmamak üzere, ihaleye teklif veren tarafından verilecek tutarda geçici teminat alınması gerekmektedir. Dolayısıyla teklif veren taraf teklif ettiği bedelin %3 ünden aşağı olmamak üzere daha yüksek oranlarda geçici teminat vermekte serbesttir. İhalenin lehte veya aleyhte sonuçlanmasını takiben geçici teminat mektubu ihale sahibi tarafından ihalenin katılımcılarına iade edilir.

Bankalar sağladıkları tüm teminatlar için şirketlerden belirli oranda komisyon tahsil ederler. Bankaların uyguladığı oranlar mektubun türüne ve süresine aynı zamanda da şirketin banka nezdindeki kredilendirilme ölçeğine bağlıdır. Bankalar teminat mektuplarına %0,1 – %3,00 aralığında komisyon oranı uygularlar. Komisyon oranları yıllık olarak telaffuz edilir ve 3 er aylık, 6 şar aylık, veya yıllık tahsil edilir.  Örneğin banka yıllık %3 komisyon oranı uyguluyorsa 100.000 TL’lik mektup için yıllık 100.000*3/100 = 3.000 TL yıllık komisyon ödenecektir. Bu tutar genellikle 3’er aylık dönemlerde (1 yılda 4 tane üçer aylık dönem vardır) 3.000/4=750 TL olarak tahsil edilir. BSMV tutarı da (%5) bu tutara ilave edilir. Bu hesaplamalar tüm mektup türleri için geçerlidir. Geçici Teminat mektubunun süresi diğer mektuplara göre daha kısa olduğundan mektup komisyonu tek defada peşin olarak ya da mektup süresinin sonunda toplu olarak tahsil edilir.

Kesin Teminat Mektubu, ihaleyi kazanan yüklenici tarafından taahhüdün sözleşme ve şartname hükümlerine uygun olarak yerine getirilmesini sağlamaktır. Bu bağlamda, taahhüdün sözleşme ve ihale dokümanı hükümlerine uygun olarak yerine getirilmesini sağlamak amacıyla, sözleşmenin yapılmasından önce ihaleyi kazanan taraf üzerinden Kanunun 43 üncü maddesi gereğince (4734 sayılı kanun)  % 6 oranında kesin teminat alınması gerekmektedir. Ek kesin teminat ise fiyat farkı ödenmesi öngörülerek ihale edilen işlerde fiyat farkı olarak ödenecek bedelin, sözleşme bedelinde artış meydana gelmesi halinde bu artış tutarının % 6’sı oranında teminat olarak kabul edilen değerler üzerinden alınan teminattır.   Fiyat farkı olarak ödenecek bedel üzerinden hesaplanan ek kesin teminat, yüklenicinin talebi ve idarenin uygun görmesi halinde de hak edişlerden kesinti yapılmak suretiyle de karşılanabilir. Kamu kurum ve kuruluşları dışında şirketler arasında ticari işlemlerde de karşılıklı alacakların (nakit ve sözleşmeye bağlı hizmet veya mal alımı) teminat altına alınması amacıyla kesin mektup uygulaması çok yaygındır. Kesin mektubun iadesi; mektup sahibinin sözleşme ve şartname hükümlerini uygun olarak yerine getirdiğinin kontrolünün akabinde, ihaleyi açan kurum veya kuruluşa aynı zamanda da diğer kamu kurumlarına borcu olmadığına dair ispat yazıları ile (*) mümkün olmaktadır. Tüm mektupların süreleri sözleşme ile belirlenmekte olup; mektubun süresi bitmiş ve buna bağlı olarak ta mektubun banka nezdinde komisyon yükümlülüğü kalmamış ta olsa; mektubun muhatabı olan işveren üst yazı ile mektubu bankaya iade edene kadar mektubun riski yani gayri nakdi kredi limitinde kapladığı tutar durmaya devam edecektir. 

Avans Teminat Mektubu;  ihale makamının (resmi veya özel) sözleşme kapsamında oranını belirlediği ve ihale konusu işe finansal anlamda destek olması amacı ile ihaleyi kazanan tarafa işe başlamadan önce ödenmek üzere belirlenen tutar kadar verilen teminat mektubudur. Tamamen işin türüne göre değişen ve sözleşmede belirlenen bu ödeme tutarının oranı herhangi bir kanunda yer almamak ile birlikte %10-%25 arasında değişmektedir. Avans teminat mektubunu diğer mektuplardan ayıran en önemli özellik; sözleşmede yer alması kaydı ile mektup tutarının azaltılabilir olmasıdır. Konuyu daha da açarsak; İşveren, işi üstlenen şirkete aylık olarak yapılan mal, hizmet, inşaat vs. hak edişlerinden alınan avans tutarı kadar düşüm yaparak hak ediş ödemesini yapar. Aylık 10.000 TL lik hak ediş yaptınız. Yüklenilen işe başlarken de toplam sözleşme bedelinin %15 i kadar avans teminat mektubu karşılığında nakit olarak 100.000 TL avans aldınız. 10.000 TL lik hak edişinizden hak edişin %15 i olan 1.500 TL işveren tarafından kesilerek size 8.500 TL ödeme yapılır. Buna karşılık işveren bankanıza bir yazı yazarak ilgili avans teminat mektubundan 1.500 TL lik kısmının düşümünün yapılarak toplam avans teminat mektubu riskinizin 100.000TL den 98.500TL ye düşürülmesini talep eder. Artık teminat mektubu riskiniz 100.000TL değil, 98.500 TL dir ve düşümden sonra ödeyeceğiniz komisyon tutarı da 98.500 TL den hesaplanacaktır.

Garanti Teminat Mektubu; İhale ve Ticari işin içeriğine ve kapsamına göre kullanılmakta olup; mal veya hizmetin satış sonrası hizmet kapsamında belirli bir süre için efektif olarak sağlamlığını, işlerliğini sağlamak amacı ile verilen teminat mektubudur. Daha da açarsak; aldığınız çamaşır makinesi için satın aldığınız firmadan garanti belgesi alırsınız. Bu belge ile çamaşır makineniz belirtilen süre içerisinde ör. 5 yıl; bozulduğu takdirde tüm bakım ve tamir masrafı ve hatta gerekirse makinanızı yenisi ile değiştirme sorumluluğunu malın satışını yapan firma almış olur.  Kamu veya Serbest Ticari faaliyetlerde de işin bitimini ve Kesin Kabul ün gerçekleşmesini takiben Garanti süresi başlamış olup, belirlenen garanti tutarı kadar teminat mektubu tahsis edilir. Genel temayül Kesin teminat mektubu alınması için, garanti teminat mektubunun idare makamına verilmesi şeklindedir.

Teminat Mektuplarının metinleri Kamu ihaleleri için matbu olup, Diğer Ticari işlemler kapsamındaki mektup metinlerinde ilgili sözleşmeye bağlı eklemeler ve çıkartmalar yapılabilir.

(*)Yapım işlerinde; varsa eksik ve kusurların giderilerek geçici kabul tutanağının onaylanmasından sonra kesin teminat mektubunun yarısı , Sosyal Sigortalar Kurumundan ilişiksiz belgesi getirilmesi ve kesin kabul tutanağının onaylanmasından sonra kalanı,Yapım işleri dışındaki işlerde Sosyal Sigortalar Kurumundan ilişiksiz belgesinin getirildiği saptandıktan sonra; alınan mal veya yapılan iş için bir garanti süresi öngörülmesi halinde yarısı, garanti süresi dolduktan sonra kalanı, garanti süresi öngörülmeyen hallerde ise tamamı,yükleniciye iade edilir.

Kıdemli Finans Uzmanı

Müge KOÇ

Bİ REKLAM ARASI :)