ZİRAİ KAZANÇLARDA LİSANSLI DEPOCULUK UYGULAMASI
Lisanslı Depoculuk ne demektir?
Lisanslı depoculuk, Tarım ürünlerinin varlığına ve kalitesine güvence verecek sistemdir. Ürün Bankacılığı olarak da anlaşılan sistemde, güvenin tahsis edilmesi için, kamuoyunda güveni temsil eden ortaklarla şirketin kurulması, standartlara uygun depoların kurulması, yasalar çerçevesinde işletilmesi, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nca çok iyi izlenerek, takip edilmesi, aksamalarda anında müdahale edilmesi ve yaptırımların titizlikle işletilmesi gerekmektedir.
Ülkemizde lisanslı depo faaliyetlerini, 5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu ve bu Kanun hükümleri doğrultusunda yürürlüğe konulmuş Yönetmelikler düzenlemektedir. 5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu 17/02/2005 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Kanunun amacı “Tarım ürünleri ticaretini kolaylaştırmak, depolanması için yaygın bir sistem oluşturmak, ürün sahiplerinin mallarının emniyetini sağlamak ve kalitesini korumak, ürünlerin sınıf ve derecelerinin yetkili sınıflandırıcılar tarafından saptanmasını sağlamak, tarım ürünleri lisanslı depo işleticilerinin kişiler arasında ayrım yapmaksızın tarım ürünlerini kabul etmelerini temin etmek, ürünlerin mülkiyetini temsil eden ve finansmanını, satışını ve teslimini sağlayan ürün senedi çıkartmak ve standartları belirlenmiş tarım ürünlerinin ticaretini geliştirmek üzere, tarım ürünleri lisanslı depoculuk sisteminin kuruluş, işleyiş ve denetimine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.” olarak tanımlanmıştır.
Bu Kanun’a istinaden uygulamaya yönelik olarak bugüne kadar 6 adet Yönetmelik ve 6 adet Tebliğ çıkarılmıştır. Bunlar:
-Elektronik Ürün Senedi Yönetmeliği
–Lisanslı Depoculuk Tazmin Fonu Yönetmeliği
-Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Yönetmeliği
-Ticaret Borsaları ile Ürün İhtisas Borsalarında Alivre ve Vadeli Alım Satım Yönetmeliği
-Ürün İhtisas Borsalarının Kuruluş, İşleyiş ve Denetim Usul ve Esasları Hakkında Genel Yönetmelik
-Yetkili Sınıflandırıcıların Lisans Alma, Faaliyet ve Denetimi Hakkında Yönetmelik
-Fındık Lisanslı Depo Tebliği
-Hububat, Baklagiller ve Yağlı Tohumlar Lisanslı Depo Tebliği
-Kuru Kayısı Lisanslı Depo Tebliği
-Pamuk Lisanslı Depo Tebliği
-Zeytin Lisanslı Depo Tebliği
-Zeytinyağı Lisanslı Depo Tebliği
Sisteme Konu Ürünler
Depolamaya uygun nitelikte olan, standardize edilebilen, temel ve işlenmiş tarım ürünleri, Hububat, Baklagiller, Yağlı Tohumlar, Pamuk, Fındık, Zeytin, Zeytinyağıdır.
Sistemde Yer Alan Aktörler
Mudiler: Depolama hizmetleri için ürünü lisanslı depoya teslim edenler, (üreticiler) lisanslı depo işletmesince oluşturulan ürün senetlerini elinde bulunduran gerçek veya tüzel kişiler.
Lisanslı Depolar: Ürünlerin depolanması hizmetleri ile iştigal eden, Sanayi ve Ticaret Bakanlığından lisans alan anonim şirketler.
Yetkili Sınıflandırıcılar: Ürünleri analiz eden, ürünün nitelik ve özelliklerini belirleyen, standartlara uygun olarak sınıflandıran ve bu hususları belgelendiren, Sanayi ve Ticaret Bakanlığından lisans alan gerçek ve tüzel kişiler.
Referans Yetkili Sınıflandırıcı: İtiraz üzerine ürünleri analiz eden, görev alanındaki yetkili sınıflandırıcıların kalibrasyon, uygunluk kontrol ve denetimini yürüten, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’ndan lisans alan gerçek ve tüzel kişiler.
Ürün İhtisas Borsası: Ürün, ürün senetleri ve alivre sözleşmelerin alım satımına aracılık eden, ulusal ve uluslar arası düzeyde faaliyet gösteren, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’ndan lisans alan anonim şirketler.
Tazmin Fonu: Lisanslı depo işletmesinin, kanunda ve mudiyle yapacağı sözleşmede öngörülen yükümlülüklerini yerine getirmemesinden dolayı ortaya çıkan zararları tazmin eden, tüzel kişiliği haiz kuruluş.
Lisanslı depoculuk sisteminin teşvik edilmesine ve bu alandaki yatırımların artarak gelişmesine katkı sağlamayı amaçlayan vergi düzenlemeleri, 03/07/2009 tarihli 27277 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan yürürlüğe girmiştir. Bu Kanunla;
-Lisanslı depoya tevdi edilen ürün için üreticiye verilen ürün senetlerinin el değiştirmesinden doğan kazançlar, Gelir Vergisi Kanunu’nu Geçici 76. Maddesinde yer alan 5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu kapsamında düzenlenen ürün senetlerinin elden çıkarılmasından doğan kazançların gelir ve kurumlar vergisinden istisna olduğuna ilişkin istisnanın 31.12.2018 de sona eren süresi yapılan değişiklik ile 31/12/2023 tarihine kadar uzatılmıştır. (7161 sayılı Kanun Md. 5) 31.12.2023 tarihine kadar gelir vergisi ve kurumlar vergisinden istisna tutulmuştur.
-Ürünlerin lisanslı depolara ilk tesliminde ve borsadaki alım satımında katma değer vergisi (KDV) istisnası getirilmiştir.
-Lisanslı depo işletmesi ile mudi arasında yapılan sözleşmeler ve ürün senetleri damga vergisinden istisna tutulmuştur. İstisna edilen bu kazançlar üzerinden GVK 94. madde kapsamında tevkifat yapılmaz. Münhasıran bu kazançlar için gelir vergisi mükelleflerince yıllık beyanname verilmez, bu kazançlar verilecek beyannamelere dahil edilemez.
Görüleceği üzere, bu lisanslı depoculuk faaliyetlerinde son aşamada ELÜS (Elektronik Ürün Senedi)’ ü elinde bulunduranların mükelleflerin fiziken ürünleri depodan çekinceye kadar ki, tüm aşamalarda KDV istisnası ile birlikte gelir vergisi ve kurumlar vergisi istisnası getirilmiştir. ELÜS’ ün ise KDV istisnası tam istisna olduğundan teslimi yapan mükelleflere (firma/şahıs) teslim dolayısıyla yüklenip, indirim yoluyla gideremedikleri KDV tutarları için KDV İadesi alma imkanı getirilmiştir.
İlk teslim için (ELÜS teslimi) VUK nun 452 Nolu Tebliğ gereği fatura kesmek zorunda değildir. Çok önemli bir düzenleme olarak gördüğüm bu sistem her hangi bir belge düzenlemesine son veren ELÜS’ ün borsa aracılığı ile satılması sonucu sistemden alınacak olan “ELÜS alım satım belgesi” VUK göre düzenlenmesi zorun bir belge olup, fatura yerine geçmektedir.
Ürünleri satın alan son kullanıcılar veya üreticiler teslim anında doğan Katma Değer Vergisini ödemekle mükelleftirler ve Lisanslı Depoculuk sistemine bu ödemeyi makbuz karşılığı yaparlar. Satılan ürünler için Lisanslı Depoculuk Sistemi bir takım giderleri keserek kalan ürün bedelini aynı gün satıcıya ait banka hesabına yatırmaktadır.
Ülkemizin tarım sektörüne çok büyük katkısı olduğunu düşündüğüm, üreticiyi koruyan Lisanslı Depoculuk Sisteminin Gelir, Kurumlar Vergisi ve Katma Değer Vergisi istisnalarının tam anlaşılabilmesi için bu makaleyi kaleme aldım, dilerim bu sistem Ülkemizin tüm emektar üreticisini kapsasın ve onlara fayda sağlasın.
Özgür KAPLAN
S.M. Mali Müşavir
