EMEKLİ OLUP TEKRAR AYNI İŞYERİNDE ÇALIŞMAYA BAŞLAYAN
EYT’LİLERE AİT BAZI DURUMLAR
03.03.2023 tarihli ve 32121 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 7438 sayılı Kanun ile 08.09.1999 tarihi ve öncesinde sosyal güvenlik başlangıcı olup yeterli prim gün sayısı olan ve kamuoyunda emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) olarak adlandırılan sigortalıların yaş koşulu olmaksızın emekli olmaları sağlanmıştı. EYT kapsamında bulunanlar, 03.03.2023 tarihinden sonra, çalıştıkları işyeri tarafından işten ayrılış bildirgelerinin verilmesinden sonra emeklilik için SGK’ya başvurmuş; bu sigortalılardan bazıları, ertesi gün veya sonraki günlerde tekrar aynı işverenlik tarafından sigortalı işe giriş bildirgeleri verilerek çalıştırılmaya devam edilmiştir.
Bu kapsamdaki sigortalıların bordrolama, muhtasar ve prim hizmet beyannamesi ve özlük hakları işlemlerinde özellik arz eden durumlar, aşağıda kısaca izah edilmiştir:
1) Deneme süresi
Emekli olup aynı işyerinde, aynı görevde tekrar çalışmaya başlayan işçi için yeni bir deneme süresi geçerli değildir. Yargıtay, işçinin önceki çalışma döneminde denendiğini tekrar deneme süresine tabi tutulmasının geçerli olmayacağını kabul etmektedir.
2) Otomatik BES
4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu’nun Ek 2. maddesi “5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentlerine göre çalışmaya başlayanlar ile 17/7/1964 tarihli ve 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20 nci maddesi kapsamında kurulmuş olan sandıkların iştirakçisi olarak çalışmaya başlayanlar,” ifadesi yer almış, Sosyal Güvenlik Destek primine tabi çalışanlar burada sayılmamıştır. Bu nedenle EYT kapsamında emekli olup tekrar işe başlayan işçi, 45 yaşını doldurmamış olsa bile otomatik BES kapsamına alınmaz.
3) Kümülatif gelir vergisi matrahı
311 seri numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliği gereğince aynı takvim yılı içinde tek işverenden elde edildiği kabul edilen ücretler, kümülatif matrah esas alınmak suretiyle vergilendirileceği için EYT kapsamında emekli olup tekrar aynı işverenlikte çalışmaya başlayan işçinin önceki gelir vergisi matrahının devam ettirilmesi gerekmektedir.
4) Asgari ücret gelir vergisi ve damga vergisi istisnası
319 seri numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliği gereğince istisna nedeniyle alınmayacak olan vergi, ilgili ayda aylık asgari ücret üzerinden hesaplanması gereken vergiyi aşmayacaktır.
EYT kapsamında emekli olup tekrar çalışmaya başlayan işçi için emeklilik öncesi ve sonrası dönemler için ayrı ayrı bordro yapılması gerektiğinden her bir bordro için ayrı ayrı asgari ücret gelir vergisi ve damga vergisi istisnasının tam olarak uygulanmaması gerekir. Asgari ücret gelir vergisi istisnası 1.276,02 TL, damga vergisi istisnası 75,96 TL olduğu için bu ayda uygulanacak olan istisna toplamı, bu rakamları aşmamalıdır.
5) Prim, ikramiye vb. nitelikte ücret dışı ödemenin devreden SGK matrahı durumu
EYT kapsamında olup işten ayrılan işçinin prim, ikramiye vb. nitelikte ücret dışı ödemesinin bulunması ve bu ödemenin işten ayrıldığı tarihteki gün sayısına göre SGK tavanını aşması nedeniyle prime tabi tutulamaması halinde işçinin tekrar işyerinde çalışmaya başlaması durumunda, prime tabi tutulmayan ücret dışı bu ödemenin prime tabi tutulup tutulmayacağı hususunda mevzuatta açık bir düzenleme bulunmamaktadır.
5510 sayılı kanunun 80. maddesinde: “Diğer ödemeler ise öncelikle ödendiği ayın kazancına dahil edilir ve ücret dışındaki bu ödemelerin yapıldığı ayda üst sınırın aşılması nedeniyle prime tabi tutulamayan kısmı, ödemenin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanarak iki ayı geçmemek üzere üst sınırın altında kalan sonraki ayların prime esas kazançlarına ilâve edilir.” hükmü bulunmaktadır.
Anılan bu kanun hükmü gereğince prime tabi tutulmayan ücret dışı bu ödemenin, sonraki iki ayı geçmemek üzere prime tabi tutulmasının isabetli olacağı değerlendirilmektedir.
6) İki ayrı belge türünden bildirilecek olan sigortalının gün sayısı
İşten ayrılış bildirgesi verilip hiç boşluk olmaksızın ertesi gün emekli olarak işe giriş bildirgesi verilen ve hiç eksik günü olmayan sigortalının 2 ayrı belge türünde gün sayısının nasıl olması gerektiği aşağıda örnekle anlatılacaktır.
Örnek: 20.03.2023 tarihinde işten ayrılış bildirgesi verilen ve 21.03.2023 tarihinde emekli olarak işe girişi yapılan ve 2023/Mart ayında tam süreli olarak çalışan sigortalının bildirimi şu şekilde olacaktır.
· 01 nolu belge türü ile 20 gün, 02 nolu belge türü ile 10 gün sigortalı bildirimi yapılır.
· 02 nolu belge türünden 1 gün eksik gün sayısı girilir.
· Eksik gün nedeni olarak “25-Diğer belge/kanun türlerinden gün tamamlama” seçilir.
7) EYT’liler için 5 puanlık sosyal güvenlik destek primi teşviği
EYT kapsamında olanlardan emekli olmak için işten ayrılış bildirgelerinin “08- Emeklilik (yaşlılık) veya toptan ödeme nedeniyle” verilip, bu tarihi takip eden 30 gün içerisinde aynı işyerinde sosyal güvenlik destek primine tabi olarak çalışmaya başlayanlar için sosyal güvenlik destek priminin işveren payından 5 puan indirim yapılacaktır.
5 puanlık teşvik için emeklinin 30 gün içerisinde aynı işyerinde tekrar çalışmaya başlaması gerekmektedir. Sigortalının işe girişinin farklı bir işyerinden yapılması halinde bu teşvikten yararlanılamayacaktır.
Bu teşvikin asgari ücret desteği gibi işverenlik tarafından herhangi bir işlem yapılmadan otomatik olarak mı uygulanacağı yoksa diğer teşvikler gibi ekrandan tanımlama yapılıp ilgili kanun numarası ve belge türü ile bildirilmek suretiyle mi uygulanacağı hususunda şu anda belirsizlik bulunmaktadır. SGK tarafından önümüzdeki günlerde bu konuda genelge yayımlanarak açıklığa kavuşturulması beklenilmektedir.
8) Yıllık izin hesabı
4857 sayılı kanunun 54. maddesinde, yıllık ücretli izine hak kazanmak için gerekli sürenin hesabında, işçinin aynı işverenin bir veya çeşitli işyerlerinde çalıştığı sürelerin birleştirilerek göz önüne alınacağı hükme bağlanmıştır. Bu durumda, işçinin daha önce işverenin bir ya da değişik işyerlerinde geçen hizmetlerinin yıllık izne hak kazanma ve izin süreleri hesabı yönlerinden dikkate alınması gerekir.
Örnek: 5 yıl 9 ay çalışıp EYT kapsamında emekli olan işçiye iş akdinin feshinde tüm yıllık izin alacakları ve diğer alacakları ödenmiştir. 44 yaşındaki işçi aynı işyerinde tekrar çalışmaya başlamıştır. Bu durumda işçi 3 ay çalıştığında önceki dönemden kalan 9 ay bakiye kıdem süresi ile birlikte 1 tam yılı doldurduğundan ve toplam kıdem süresi de 5 yıldan fazla olduğu için 20 gün yıllık izne hak kazanacaktır.
