E-BEYAN UYGULAMALARININ MESLEK MENSUPLARINA SAĞLADIĞI AVANTAJLAR
Muhasebe Bilenler Topluluğu’nun Değerli Üyeleri;
E-beyan öncesi dönemlerde vergi mükellefleri, beyannamelerini bağlı oldukları vergi dairelerine 2 nüsha olarak elden veya posta yoluyla verebilmekte idiler. Vergi daireleri kabul ettikleri söz konusu beyannamelerin birinci nüshasını yüzeysel olarak kontrol edip, hatalı bölümlerini düzelttirip, buna göre tahakkuk işlemlerini gerçekleştirmektedirler .
Alınan 2 nüsha beyannameler ise kontrol edilmeden alınıp biriktirilmekte idi. Beyannamenin birinci nüshası ile ikinci nüshası arasında farklılıklar olabilmekte ancak iş yükü yoğunluğundan bunlar çoğunlukla kontrol edilememektedir. İkinci nüsha beyannameler vergi daireleri tarafından PTT kanalıyla Gelirler Genel Müdürlüğü’nün Ankara, İstanbul, İzmir olmak üzere 3 ilde bulunan bilgi işlem merkezine gönderilmekte idi .
Bu dönemdeki beyannamelerde çoğu zaman karışıklıklar oluşabilmektedir. Örneğin, gelir vergisi beyannamesinin içinde yanlışlıkla KDV beyannamesi görülebilmektedir. Vergi uygulamaları, öteden beri sık sık değiştiğinden beyanname formları da sık sık değişebilmekte, bu durum hem belge maliyetini arttırmakta ve hem de karmaşaya neden olabilmektedir . Kağıt beyanname döneminde, bazen yeni beyanname formu yerine uygulamadan kalkmış olan eski beyanname formu da kullanılabilmektedir.
Bu şekilde toplanan beyannameler istatistiki amaçlı olarak Bilgi İşlem Merkezine işlenmekte idi . Mükelleflerin hangi beyannamelerini gönderdiği, hangilerinin eksik olduğu, merkezde tam olarak tespit edilemiyordu. Ayrıca merkezde bulunmayan beyannamelerin mükellefler tarafından verilip verilmediği veya verildi ise merkeze gönderilip gönderilmediği veya mükellefin o dönem için beyanname vermek zorunda olup olmadığı gibi birçok durum da tespit edilemiyordu.
Bilgi işleme gelen beyannamelerin merkezi veri tabanına işlenmesi yaklaşık 3 yıl sürüyordu. Örneğin 1995 yılına ait beyannamelerden merkeze ulaşanlarının girişi 1998 yılında tamamlanıyordu. Sonradan çeşitli şekillerde yapılan kontrollerde veya denetimler sırasında bilgi giriş işlemleri sonucunda beyanname girişlerinin %60 oranında hatalı gerçekleştiği görülüyordu. Bilgi İşlem Merkezinde 400 personelin yılda girişini yaptığı beyannamelerin sonuçları güvenilir olmayınca fazla kullanım alanı da bulunamıyordu. Bu dönemde oluşturulan verilerde, sadece istatistiki olarak örnekleme modeli kullanılarak faydalanmak mümkün olmuştur.
Bir diğer sorun ise, alınan beyannamelerin arşivlenmesi sorunu idi. Bu beyannameler için Bilgi İşlem Merkezinde çoğu zaman depo bulunamıyor veya bulunan depolarda beyannameler korunamıyor, toz ve haşereler nedeniyle genellikle zarar görüyordu.
Geçmişte yer alan bu klasik uygulamalardan sonra Maliye Bakanlığı özellikle 3568 sayılı yasa kapsamında unvan almış meslek mensuplarına yönelik olarak bir dizi yetki ve e-beyan konusunda uygulamalarını değiştirmiştir.
Buna göre;
• Elektronik ortamda beyanname yollanması ile ilgili meslek mensubu ile mükellefler arasında aracılık sözleşmesi yapması zorunlu olan mükellefler belirlenmiştir.
• Beyanname çağrı merkezi (BÇM) oluşturulmuş olup, bu merkezden mükelleflere ve meslek mensuplarına yardım hizmetleri sunulmaktadır.
• İnternet vergi dairesi kurularak buradan mükelleflere ve SM, SMMM ve YMM gibi meslek mensuplarına elektronik hizmetler verilmeye başlanmıştır.
• İnternet vergi dairesi üzerinden vergi hesap numarası sorgulama imkanı getirilmiştir.
• Yine internet vergi dairesi üzerinden mükellef vergi levhası sorgulama ve teyidi imkanı verilmiştir.
Yukarıda yer alan imkanlar haricinde; dilekçe sorgulama, ÖTV-2A ödeme belgesi sorgulama, motorlu taşıtlar vergisi hesaplama olanağı, MTV sorgulama ve kredi kartı ile ödeme olanağı, KK ile ödeme bilgisi sorgulama olanağı, borç bilgileri sorgulama olanağı, tahakkuk-tahsilat bilgileri sorgulama olanağı, e-tahsilat banka ödemeleri sorgulama olanağı, e-beyan uygulaması ile gönderilen beyannameleri sorgulama, gümrük (çıkış) beyannamesi sorgulama olanağı, mükellefler bilgi eksikliği, yanlışlık ya da fazla ödeme gibi nedenlerle hesaplarına işlenemeyen ödemeleri vergi dairesi bazında araştırma olanağı, son bir ay içerisindeki ekstre bilgilerinin sorgulanma olanağı, POS bilgileri sorgulama olanağı, B4 tecil bilgileri sorgulama olanağı, engelli istisnası sorgulama olanağı, vergi levhası oluşturmak olanakları, YMM’lere yönelik sözleşme bilgileri girişi ve sorgulaması olanağı, YMM ve büro çalışanları bilgi girişi sorgulama olanağı, 112 Seri Nolu KDV Tebliği EK:3 Girişi sorgulama olanağı, anlaşmalı matbaa ve noter belge basım bilgileri sorgulama olanağı, e-beyan yetki bilgileri takip olanağı, ÖTV bildirimleri takip olanağı, 6111 sayılı yasaya göre kredi kartı üzerinden gerçekleştirilen ödemelerin takibi olanağı, madeni yağ ticareti yapanlarla ilgili bildirimlerin takibi olanağı, motorlu taşıt işlemleri olanağı, taşıt sorgulama işlemleri, dilekçematik ile ilgili işlemler, borcu yoktur belgesi ve mükellefiyet yazıları görüntüleme işlemleri ve son olarak görüş/öneri bildirimleri ile ilgili sorgulamalar olanağı getirilmiştir.
Sonuç olarak, Maliye Bakanlığı ile ilgili birçok kurum ve kuruluşun yapmış oldukları protokoller kapsamında 3568 sayılı yasaya göre unvan almış meslek mensupları, e-beyan ve buna bağlı olarak birçok alanda kendi bilgisayarları üzerinden vergisel yükümlülüklerini yerine getirme olanağına kavuşmuştur. Bugün itibariyle şu gerçeği kabul edebiliriz ki, her bir muhasebe ve mali müşavirlik ofisi artık bir vergi dairesi gibi işlem yapabilme olanağına kavuşmuştur. Özellikle, mükelleflerin vergi dairelerine gitmeden muhasebe ve mali müşavirlik ofislerinde e-beyan, e-bildirim, vergi ödemeleri ve yukarıda sayılan bir çok alanlarda işlemler vergi dairesine gidilmeden elektronik şifre ve parola yardımı ile gerçekleştirilebilmektedir. Geldiğimiz aşamada elektronik beyan ve bildirimler yoluyla birçok mali ve vergisel yükümlülükleri şifre ve parola yardımıyla meslek mensupları üzerinden gerçekleştirme olanağı mevcuttur. Hal böyle olunca, zorunlu olmadıkça bir mükellefin vergi dairesine gitmesi zorunlu değildir .
Eda KAYA
SMMM
İşletme Bilim Uzmanı
