Değerli okurlar,
Öncelikle yazımıza zamanaşımı nedir konusu ile başlamak gerekirse,
Zamanaşımının tarifi Vergi Usul Kanununun 113. Maddesinde
belirtilmiş ve buna göre zamanaşımı, Süre geçmesi nedeniyle vergi
alacağının kalkması olarak tarif edilmiş; Hatta zamanaşımı
konusunda mükellefin bir müracaat olup olmadığına bakılmaksızın
hüküm ifade edeceği belirtilmiştir. Zamanaşımında süreler ise aynı
kanunun 114. Maddesinde Vergi alacağının doğduğu takvim yılını
takip eden yılından başlayarak beş yıl içinde tarh ve mükellefe tebliğ
edilmeyen vergilerin zamanaşımına uğrayacağı açıkça belirtilmiştir.
Yukarıda da belirtildiği gibi kanun koyucu bu konuda mükellefin
müracaatına bakılmaksızın zamanaşımna uğrayan bir evrak
dolayısyla mükellefe vergi tarh ettirmeyecek, tahakkuk etmiş ise
tahakkukun terkinini yapacak veya takip veya tahsil aşamasındaysa
takibi sonlandıracaktır. Ancak Vergi Dairesince matrah takdiri için
takdir komisyonuna başvurulmasının zamanaşımını durduracağı,
Duran zamanaşımının ise söz konusu komisyon kararının vergi
dairesine intikalini takip eden günden itibaren kaldığı yerden
işlemeye devam edeceği ve işlemeyen sürenin her hal ve takdirde
bir yıldan fazla olamayacağı belirtilmiştir.
Ayrıca, Şarta bağlı istisna veya muafiyet uygulamaları sonucu
kısmen veya tamamen alınmayan vergilere ilişkin zamanaşımı
süresinin, İstisna veya muafiyet şartlarının ihlal edildiği tarihi takip
eden takvim yılı başından itibaren başlayacağı açıklanmış ise de
damga vergisi için özel bir hüküm konularak zamanaşımına uğrayan
evrakın tarh zamanaışımı süresi dolduktan sonra faydalanıldığı
takdirede mezkür evraka ait vergi alacağının yeniden doğacağı
hükmü yer almaktadır.
Yine Vergi Usul kanuna göre ceza kesmede zamanaşımı ise 374.
Madde de belirtilmiş buna göre ise,
1- Vergi zıyai cezasında cezanın bağlı olduğu vergi alacağının
doğduğu takvim yılını takip eden yılın birinci gününden; 353.
Maddesinde yer alan özel Usülsüzlük ve mükerrer 355.
Maddesinde belirtilen bilgi vermekten çekinenlere kesilecek
usülsüzlük cezalarında, usülsüzlüğün yapıldığı yılı yakip eden
yılın birinci gününden başlayarak beş yıl,
2- Usülsüzlükte, usülsüzlüğün yapıldığı yılı takip eden yılın birinci
gününden başlayarak iki yıl, Ancak 336. Maddede ki muhtelif
cezaların birleşmesi halinde ise kesilecek ceza, vergi cezası
için belli edilen zamanaşımı süresi içinde kesileceğinin ve bu
süreler içinde ceza ihbarnamesinin tebliğ edilmekle
zamanaşımının kesileceği de detaylı açıklanmıştır.
Vergi ve vergi cezasında zamanaşımı sürelerini inceledikten sonra
6183 sayılı Amme alacaklarının takip ve tahsili hakkındaki kanunu
incelediğimizde ise bu kanunun 102. Maddesini detaylı incelersek,
Amme alacağı, Vadesinin rastladığı takvim yılını takip eden
takvim yılı başından itibaren beş yıl içinde tahsil edilmezse
zamanaşımına uğrayacağı belirtilmiş, Ancak zamanaşımından
sonra mükellefin rıazen yapacağı ödemelerin de kabul edileceği
belirtilmiştir. Şahsi düşüncem aslında tahsil zamanaşımında
takipli alacaklar için bu gün tahsil zamanaşımını kesmek daha
kolaydır. Bu kolaylık tabiki mükellefin bulunması halinde daireye
çağrılarak 6183 sayılı kanunun 7. Maddesindeki yardım
mecburiyeti hükmünden de yararlanılarak bir Emniyet görevlisi
nezaretinde mükellefin üst araması yapılarak veya üzerinde
bulunan en basitinden cep telefonun da haczedilerek paraya
çevrilmesi konusunda hiçbir kanuni sakınca bulunmaktadır.
Zamanaşımını kesilmesi ile ilgili 103. Madde ile zamanaşımının
işlememesi konulu maddeleri ise Sgk. Alacaklarının zamanaşımı
açıklamalarında ayrıca yer verileceğinden bu kısımda bunlar
belirtilmemiştir.
Sosyal Sigortalar Kurumunun Alacaklarında ve İdair Para
cezalarının tahakkuk ve tahsilinde zamanaşımı sürelerini
inceleyecek olursak= Sosyal Sigortalar Kurumunun
alacaklarında zamanaşımı süresi 5510 Sayılı kanunun 93.
Maddesinde açıklanmış ve buna göre de Kurumun prim ve diğer
alacaklarının ödeme süresinin dolduğu tarihi takip eden takvim
yılı başından başlayarak 10 yıllık zamanaşımına tabi olacağı
belirtilmiştir. Burada dikkat edilecek olursa vergi alacaklarında
zamanaşımı ister tahakkuk ister tahsil aşamasında beş yıllık
zamanaşımına tabii iken Sgkç alacaklarında ise zamanaşımı
süresi on yıldır. Bunun nedeni ise her iki kurumun takipli
alacakları her ne kadar 6183 sayılı kanun kapsamında yürütülse
de sgk. 6183 sayılı kanunun 51. Maddesindeki gecikme zammı
nispet ve hesabı ile, 102. Maddesindeki tahsil zamanaşımı konulu
hükümlerine bağlı değildir. Sgk. Alacaklarına devam edersek,
Kurumun prim ve diğer alacakları; Mahkeme kararı sonucunda
doğmuş ise Mahkeme kararının kesinleşme tarihinden, Kurumun
denetim ve kontrole görevli memurlarınca yapılan tespitlerden
doğmuş ise rapor tarihinden, Kamu idarelerinin denetim
elemanlarınca kendi mevzuatlarına göre yapacakları
soruşturma,denetim ve incelemelerden doğmuş ise bu
soruşturma,denetim ve inceleme sonuçlarının kuruma intikal
ettiği tarihten veya bankalar, Döner sermayeli kuruluşlar, Kamu
İdareleri ile kanunla kurulmuş kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi
ve belgelerden doğmuş ise bilgi ve belgenin kuruma intikal ettiği
tarihten itibaren zamanaşımı (10) on yıl olarak uygulanır. 5510
Sayılı kanuna dayanılarak kurumca açılacak tazminat ve rücu
davaları, on yıllık zamanaşımına tabidir. Zamanaşımı tarihi; rücu
konusu gelir ve aylıklar bakımından kurum onay tarihinden,
masraf veya ödeme tarihinden itibaren başlayacağı ve aynı vergi
kanunlarında olduğu gibi zamanaşımından sonra yapılan
ödemelerin kabul edileceği belirtilmiştir.
İdari para cezalarının tahakkuku ve tahsilinde uygulanacak
zamanaşımı süreleri= İdari para cezalarının tahakkuk zamanaşımı
İdari para cezasına konu fiil, ilgili kanunlar ile verilen yükümlülük
yerine getirilmediği zaman işlenmiş sayıldığından gerek 506 sayılı
kanunda öngörülen yükümlülüklerini yerine getirmeyenler idari
para cezasına konuı fiili, yükümlülüklerine yerine getirmeleri
gereken sürenin son günü itibariyle işlenmiş sayılmaktadır.
Burada dikkat edilmesi gereken husus ise fiilin işlendiği tarihte
geçerli olan kanun hükümlerine göre hesaplanacağıdır. 30/09/2008
veya öncesi bir tarihte işlenen fiiller yönünden tahakkuk
zamanaşımı süresi 30/09/2008 tarihinin esas alınacağı bu tarihten
önce ve işlenmiş olan fiiller dolayısıyla uygulanacak olan idari
para cezalarında dikkate alınacak zamanaşımı süreleri;
09/07/1987 ila 11/05/1993 tarihleri arasında işlenen fiillerden
dolayı bu tarihte yasal bir düzenleme bulunmadığından çeşitli
Yargı kararları uyarınca beş yıl- 12/05/1993 ile 05/08/2003 tarihleri
arasında işlenen fiillerden dolayı 3910 sayılı kanun gereğince on
yıl, – 06/08/2003 ile 30/09/2008 tarihleri arasında işlenen fiillerden
dolayı 4958 sayılı kanun gereğince beş yıl olduğundan30/09/2008
veya öncesi bir tarihte işlenen fiiller bakımından idari para
cezalarına ait tahakkuk zamanaşımı süreleri dolduğundan bu tarih
öncesi işlenen fiiller dolayısıyla İDARİ PARA CEZASI
UYGULANMAYACAKTIR.
İDARİ PARA CEZALARINDA TAHSİ ZAMANAŞIMI- İdari para
cezalarında tahsil zamanaşımı süresi İdari para cezasının
tahsilinde dikkate alınacak zamanaşımı süresi belgenin,
İşverenlerce kendiliğinden verilip verilmediği veya Mahkeme
kararına/Denetim ve kontrolle görevli memurlarınca yapılan
tespitlere/Kamu kurum ve kuruluşlardan alınan yazılara istinaden
işverenlerce veya kurumca re’sen düznelenip düzenlenmediği
üzerinde durulmaksızın tebliğ edilen idair para cezasının yasal
ödeme süresinin son gününde geçerli olan kanun hükümlerine
göre tespit edilecektir. Bunu bir örnekle anlatırsak İşveren Ali bey
2007 Haziran ayına aity aylık prim ve hizmet belgesini
verilmediğini kurum denetim ve kontrolle görevli memurlarınca
yapılan incelemelr sonucu tespit edilmesi nedeniyle 10/06/2008
tarihinde söz konusu fiile ilişkin idari para cezasının 06/11/2008
tarihinde tebliğ edildiğini varsayıldığında İdari para cezasının
tahsi zamanaşımında 5510 sayılı kanun hükümlerinin
uygulanacağı açıktır. Yani Yasal ödeme süresinin son günü
01/10/2008 veya sonrasında ise yukarıda da arz ettiğim gibi 93.
Maddesindeki zamanaşımı süresi ödeme süresinin dolduğu tarihi
takip eden takvim yılı başından itibaren on yıl olarak dikkate
alınması gerekmektedir.
Zamanaşımı Hangi Hallerde kesilmektedir.= Zamanaşımının
kesilmesinde 6183 sayılı kanunun 103. Maddesi aynen Sgk.
Alacaklarında da uygulanmaktadır. Buna göre;
1- Ödeme,
2- Haciz tatbiki,
3- Cebreb tahsil ve takip muameleri sonucu nda yapılan her çeşit
tahsilat,
4- Ödeme emri tebliği,
5- Mal bildirimi, Mal edinme veya mal artmalarının bildirilmesi.
(Burada kamu borçlusunun mal varlığı olup olmadığı önem
taşımamamktadır. Mal bildiriminde bulunması yeterlidir.
6- Yukarıda 5 sırada gösterilen muamelerden herhangi birinin
kefile veya yabancı şahıs ve kuurumlar mümessillerine
tatbikiiveya bunlar tarafından yapılması,
7- İhtilaflı kamu alacaklarınsda kaza mercilerince bozma kararı
verilmesi,
8- Amme alacağının teminata bağlanması,
9- Kaza mercilerince icranın tehirine karar verilmesi,
10- İki amme İdaresi arasında mevcut bir borç için alacaklı
amme idaresi tarafından borçlu amme idaresine borcun
ödenmesi için yazı ile müracaat edilmesi,
11- Amme alacağının Özel kanunlara göre ödenmek üzere
müracaatta bulunması veya ödeme planına bağlanması
(Yapılandırma yasaları için müracaatta bulunması olarak
düşünülebilinir)
Kesilmenin rastladığı takvim yılını takip eden takvim yılı
başından itibaren zamanaşımı yeniden işlemeye başlar.
Zamanaşımının bir bozma kararıyla kesilemsi halinde
zamanaşımı başlangıcı yeni vade gününün restladığı, Amme
alacağının teminata bağlanması veya icranın kaza mercilerince
durdurulması hallerinde zamanaşımı başlangıcı teminatın
kalktığı ve durma süresinin sona erdiği tarihin rastladığı;
Takvim yılının ilk günüdür.
Vergi,Vergi cezası ile Sgk.Kurum alacakları ile İdari para cezalarında
zamanaşımını ve zamanaşımın kesilmesini açıkladıktan sonra hangi
hallerde zamanaşımın işlemeyeceğini belirterek yazımızı 6183 Sayılı
kanunun 104. Maddesi ile sonlandırırsak= Borçlunun yabancı
Memlekette bulunması, Hileli İflas etmesi veya terekenin tasfiyesi
dolayısıyla hakkında takibat yapılmasına imkan yoksa bu hallerin
devamı müddetince zamanaşımı işlememektedir. Zamanaşımı
işlememesi sebeplerinin kalktığı günün bitmesinden itibaren
başlayacağı ve durmasından evvel başlamış olan cereyanına devam
edeceği hususu kanun hükmünde yer almıştır.
Saygılarımla,
Mustafa Günşen
Sosyal Güvenlik Uzmanı
