ENGELLİ İŞÇİ
Engelli İşçi, bedensel ve/veya ruhsal durumundaki engelleri nedeniyle, çalışma gücünden en az %40 oranında yoksun olan ve bunu mevzuatta belirtilen hususlara uygun bir sağlık kurulu raporuyla belgelemiş kişidir. İş kanunu ve engelli işçi çalıştırma yönetmeliğince, engelli işçi çalıştırmak ve engelli işçi işyeri koşullarıyla ilgili bir takım sınırlamalar koyulmuştur.
Engelli İşçi Kadrosunda Çalışacak Kişi Sayısı Hesaplaması
- İşyerlerinde, toplam çalışan sayısı ile doğru orantılı sayıda engelli işçi çalıştırma zorunluluğu vardır. 50 veya daha fazla işçisi olması önkoşulu ile özel sektörde faaliyet gösteren işyerlerinde, engelli işçi sayısı toplam işçi sayısının en az %3 oranında olmalıdır. Bu zorunluluk, aynı il sınırı içerisinde bulunan aynı işverene ait tüm işyerlerinin toplam çalışan sayısı dikkate alınarak hesaplanmalıdır.
• Çalıştırılması gereken engelli işçi sayısı hesaplanırken belirli ve belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçiler esas alınır. Kısmı süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçilerin çalışma süreleri tam süreli çalışmaya çevrilerek hesaplanmalıdır. Oranların hesaplanmasında yarıma kadar kesirler dikkate alınmaz, yarım ve daha fazla olanlar tama dönüştürülür.
Engelli İşçi Temini ve Süreler:
Kamu ve özel sektör işverenleri, çalıştırmakla yükümlü oldukları engelli işçileri Kurum aracılığıyla sağlar. Kurum aracılığı olmadan engelli istihdam eden özel sektör işvereni engellinin işe başlama tarihinden itibaren bu durumu en geç onbeş iş günü içinde Kuruma bildirmesi ve tescil ettirmesi zorunludur. Kurum tarafından tescili yapılmayan işçi engelli statüsünde değerlendirilmez. İşyerinin işçisi iken engelli duruma düşenlere öncelik tanınır.
Kamu ve özel sektör işverenleri, çalıştırmakla yükümlü bulundukları işçileri, yükümlülüğün doğmasından itibaren beş iş günü içinde niteliklerini de belirterek Kurumdan talep eder. Taleplerde, işyerinde yapılan işin gerektirdiği ağırlıklı vasıfların üstünde istihdamı zorlaştırıcı şartlar öne sürülemez. Özel sektör işvereni, engelli açığını yükümlülüğün doğduğu andan itibaren otuz gün içinde karşılamak zorundadır. Kurum, özel sektör işvereninin engelli talep tarihinden itibaren en geç on gün içinde, başvuranlardan nitelikleri uygun engellileri durumlarını ve niteliklerini belirten belgelerle birlikte işverenle görüştürür. İşveren bu görüşmeden itibaren engelli açığını, en geç on beş gün içinde, Kurum tarafından görüştürülenler ya da Kurum portalında kayıtlı diğer engelli iş arayanları bizzat seçerek veya kendi imkanlarıyla temin edeceği engelliler arasından karşılar. İşe alınanları ve alınmayanları, alınmayış nedenlerini de belirterek Kuruma bildirir.
Çalışırken özürlü olan ve iş akdi feshedilmeyenler için tescil talebinde bulunulması halinde gerekli belgelerine istinaden Türkiye İş Kurumunca o işçinin engelli olarak tescili yapılır.
Engelli İşçi Çalıştıran İşverenin Sorumlukları
- Çalışmaya başlayan engelli işçinin durumu en fazla bir ay içinde tescil edilmelidir.
• Belirlenen engellilik oranları üzerinde ve/ veya %80 üzerinde engele sahip ya da kontenjan fazlası çalıştırılan engelliler için işveren, sigorta primi hissesi tutarının tamamı Hazine tarafından ödenir.
• İşyerinden malulen ayrılmak zorunda kaldıktan sonra ileri tarihte çalışma koşullarını sağlayan engelli işçi, eski işyerine dönmeyi talep edebilir. Bu durumda işveren eğer kontenjan varsa hemen, yoksa işçinin talebi devam ettiği takdirde boş kalan ilk kontenjanda işçiyi tekrar işe almakla sorumludur. İşveren, koşullar uygun olduğu halde işçiyi işe geri almıyorsa, talepte bulunan işçiye 6 aylık ücreti tutarında tazminat vermekle yükümlüdür.
• Engelli işçi istihdamında, mevcut işine devam ederken engelli duruma gelen işçiye öncelik tanınmalıdır.
• İşveren; yukarıda belirtilen hususlara uymadığı ya da engelli işçi çalıştırmadığı tespit edildiğinde, bu kurallara uymadığı her ay için idari para cezası ödemekle yükümlüdür.
Engelli İşçinin Çalışma Koşulları
- Engelli işçi istihdamı Türkiye İş Kurumu veya özel istihdam büroları aracılığıyla gerçekleştirilir.
Engelli işçinin, engellilik durumu ve derecesine istinaden hangi işlerde çalıştırılabileceğine dair yönetmelik, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı işbirliği ile belirlenir. Engelli işçilerin engellilik durumuna göre hangi işlerde çalışabileceğine dair liste için tıklayınız.
- İşveren, engelli işçiyi işçinin mesleki, beden ve ruhsal koşullarına uygun işlerde çalıştırmaktan sorumludur.
• Engelli işçiler, yer altı ve su altı işlerinde çalıştırılamazlar, ayrıca işyerinde toplam çalışan sayısı belirlenirken yer altı ve su altı işlerinde çalışan işçiler dikkate alınmaz.
• Engellilerin gece çalışması yapmasına dair özel bir hüküm bulunmamakla birlikte, sağlık durumunun gece çalışmasına uygun olmadığını sağlık raporu ile belgeleye engelli işçi gece çalışmasından muaf tutulacaktır.
Engelli Çalıştırma Yükümlülüğüne Uymamanın Cezası:
Engelli işçi çalıştırılmasına ilişkin yükümlülüklerini yerine getirmediği tespit edilen işveren hakkında 4857 sayılı İş Kanununun 101 inci maddesinde belirtilen idari para cezası, işyerinin bulunduğu yerdeki Kurum İl Müdürü tarafından doğrudan verilir. Uygulanan cezaya rağmen kontenjan açığını kapatmayan işverene kontenjan açığını kapatıncaya kadar idari para cezası uygulanmaya devam edilir. 2018 yılı için işverene çalıştırmadığı her engelli ve çalıştırmadığı her ay için 2.627.- TL idari para cezası uygulanacaktır.
