ARAMALI VERGİ İNCELEMESİ
213 sayılı VUK’nun 134. madde hükmünden de anlaşılacağı üzere vergi incelemesinde amaç; yalnızca, vergi kayıp ve kaçağını tespit etmeye yönelik değildir. İncelemede, ödenmesi gereken vergilerin doğruluğu araştırılıp, tespit edilmekle birlikte, vergi mükellef ve sorumlularının doğru vergi ödemeleri de sağlanır. Vergi incelemesi yapmaya yetkili elemanlar, inceleme konusu vergiyle ilgili gerçek matrahı; defter, belge, kayıt ve hesapların incelenmesinin yanı sıra, fiili durumları araştırıp incelemek suretiyle de yapabilirler.
Vergi kayıp ve kaçağının ortaya çıkarılması amacıyla çeşitli kaynaklardan alınan duyumlar (İhbarlar) veya yapılan incelemeler dolayısıyla bir mükellefin vergi kaçırdığına delalet eden emarelerin bulunması durumunda, bu mükellef veya kaçakçılıkla ilgili görülen öteki gerçek/tüzel kişiler nezdinde, bunların işyerlerinde ve evlerinde yasal düzenlemelere uygun olarak arama yapılmasına da imkân veren incelemeler “aramalı inceleme” olarak isimlendirilmektedir.
Aramalı inceleme dışında kalan incelemeler ise “normal inceleme” kapsamında değerlendirilmektedir.
Aramalı Vergi incelemesinin diğer inceleme biçimlerinden ayıran en önemli özellik arama kararına gereksinim duyulmasıdır.
Yasal Düzenlemeler: Araman konusu 213 Sayılı VUK 3.Bölğm 142-147 maddelerinde düzenlenmiştir.
VUK Madde 142: İhbar veya yapılan incelemeler dolayısıyla, bir mükellefin vergi kaçırdığına delalet eden emareler bulunursa, bu mükellef veya kaçakçılıkla ilgisi görülen diğer şahıslar nezdinde ve bunların üzerinde arama yapılabilir.
Aramanın yapılabilmesi için:
1. Vergi incelemesi yapmaya yetkili olanların buna lüzum göstermesi ve gerekçeli bir yazı ile arama kararı vermeye yetkili sulh yargıcından bunu istemesi; (Yetkili Sulh Yargıcı kavramından anlaşılması gereken arama yapılacak adreslerden herhangi birinin bulunduğu yer Sulh Yargıçlığıdır.)
2. Sulh yargıcının istenilen yerlerde arama yapılmasına karar vermesi; şarttır.
Alınan arama kararı ile arama günü ve saati belirlenir. Arama sırasında el konulan ve tutanağa geçirilen defter, belge, bilgisayar ekipmanları vs ayrıştırma işlemine kadar güvenlikli bir şekilde saklanır, ayrıştırma günü ve saati mükellefe tebliğ edilir. Belirtilen hükümlere göre alınan defter ve vesikaların iyi saklanması şarttır. Ayrıştırma işlemlerinde de tutanak tutulur. Vergi incelemesine başlanırken incelenen şirketin Türkiye’de faaliyet gösteren bankalar nezdinde kredi ve hesap işlemleri araştırılır. İncelemenin ilk sonuçlarına göre tespit edilen olası vergi ziyai ve bunlara uygun ceza tutarları üzerinden ihtiyati tahakkuk ve ihtiyati haciz işlemi yapılır.
Defter ve belgelerin muhafaza altına alınmış olması, süresi gelen vergi beyannamelerinin verilmesi ödevini kaldırmaz. Mükellef beyannamesini tanzim için gerekli bilgileri defter ve vesikalardan yararlanma hususundaki yazılı isteği yetkililerce derhal yerine getirilecektir.
Vergi Usul Kanunu’nun 144. maddesinin birinci fıkrası uyarınca, arama yapılan durumlarda inceleme çabucak ve her işten önce yapılır. Vergi Usul Kanunu’nun 145. maddesinin birinci fıkrası uyarınca, arama neticesinde alınan defter ve vesikalar üzerindeki incelemeler en geç üç ay içinde bitirilerek sahibine bir tutanakla verilir. Vergi Usul Kanunu’nun 145. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, incelemelerin haklı sebepleri binaen üç içinde bitirilmesine imkan olmayan hallerde sulh yargıcının vereceği karar üzerine bu süre uzatılabilir.
Muhbir, ihbar dilekçesinde çıkacak vergi farkları ve cezaları üzerinden 26/12/1931 tarih ve 1905 sayılı yasa kapsamında ihbar ikramiyesi isteyebilir. İhbar üzerine yapılan aramada ihbar sabit olmazsa nezdinde arama yapılan kimse muhbirin adının bildirilmesini isteyebilir, bu takdirde, vergi dairesi muhbirin ismini bildirmeye mecburdur.
Arama sonucu el konulmuş olan ve suç konusu oluşturmayan defter, vesika ve diğer ekipmanlar tutanak karşılığı mükellefe iade edilir. Suç konuş teşkil eden defter, vesika ve ekipmanlar daha sonra ilgili birimlerin değerlendirilmelerinde kullanılmak üzere mükellefin bağlı olduğu vergi dairesine bir tutanakla teslim edilir.
Arama sonucunda yapılan işlemler özetlenir, yazılan raporlar ile ilgili kısaca bilgi verilir, inceleme sonucunda gerçekleştirilen tarhiyatlarla ilgili bilgilere yer verilerek arama kararıyla ilgili dosyanın kapatılması talebinde bulunur
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Abdurrahman KIZILAY
