Tüm kesimlerin müşterek bir noktada buluşamayıp her halükârda fikir
ayrılıklarının oluştuğu bir alan, ücret ve ücret uygulamaları.
Ücret, işçi açısından farklı işveren açısından farklı yorumlanır. İşçi hakkını azami
şekilde temin etmek ister. İşveren ise herhangi bir hukuki süreçle karşılaşmadan ve
karşılaşmayacak şekilde asgari maliyetle işçinin istihkakını ita eder.
Öncelikle ücret kavramını inceleyelim. Ekonomi ve çalışma ekonomisi açısından ücret;
“bir üretim faktörü olarak insanın bedensel ve düşünsel emeğine ödenen bedel” olarak
ifade edilirken, işletme bilimi açısından ücret; “işletmenin işlevlerini sürdürebilmesi
ekonomik amaçlarına ulaşabilmesi doğrultusunda iş görene yapılan ödemeler” olarak
tanımlanmaktadır. Yapılan tanımlardan anlaşılacağı üzere, işletme bilimi açısından ücret
bir maliyet unsuru iken, ekonomi bilimi açısından işgücünün bedensel ve fikri emeğinin
karşılığı başka bir değişle üretim faktörü olan işgücünün üretimden aldığı paydır.
4857 sayılı İş Kanunu’nda genel anlamda ücret, “bir kimseye bir iş karşılığında
işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutar” olarak
tanımlanmaktadır. (İK mad.32/1)
Maktu Ücret Nedir?
Maktu ücret, işçiye hasta izinli vb. nedenlerle mazeretli olduğu hallere
bakılmaksızın her ödeme döneminde ücretinin tam olarak ödendiği ücret türüdür. Bu
ücret türü uygulamada genellikle bir aylık dönem için kararlaştırılmaktadır. İşverenle
işçi arasında yapılan iş sözleşmesine göre, işçinin her ay aynı ücreti alması anlamını
taşımaktadır. Maktu ücrette ödeme zamanı geldiğinde ayın kaç gün sürdüğü herhangi
bir önem arz etmemektedir. Başka bir değişle maktu ücret aylık değeri önceden
belirlenmiş ücret demektir. Bu ücrette de hafta tatili, genel tatil, ulusal bayram gibi
ödemeler aylık ücret içinde yer almaktadır. Bu anlamda işçinin mazeret izni kullandığı
veya geçici iş görmezliğe uğradığı günlerin ücretleri kesilememektedir.
Nitekim İş Kanunu’nun 49. Maddesinde maktu aylık ücretli işçilere hasta, izinli veya sair
nedenlerle mazeretli oldukları hallerde de aylıklarının tam olarak ödenmesi gerektiği
öngörülmüştür.
Saatlik ve Günlük Ücret Nedir?
Çalışma ücreti saatlik olarak belirlenen işçinin saat ücretinin 7,5 saatle çarpılması
sonucu günlük ücreti, 30 çeken aylarda günlük çalışma saati olan 7,5 saatin 30 günle
çarpılması sonucu 30 günlük, 31 çeken aylarda günlük çalışma saati olan 7,5 saatin 31
günle çarpılması sonucu 31 günlük ücret ortaya çıkmaktadır.
Çalışma ücreti günlük olarak belirlenen işçinin günlük ücretinin ilgili ayın kaç
gün çektiğine bağlı olarak o aydaki gün sayısıyla çarpılması sonucu aylık ücreti
hesaplanmaktadır.
Saatlik veya günlük ücret sisteminde esas olan işçinin ücretini saatlik veya
günlük olarak ayda bir almasıdır. Şu kadar ki, saatlik ve günlük ücretin, cari asgari
ücretin 1 günlük veya 1 saatlik tutarından daha az olması mümkün değildir.
2022 Yılı için saatlik ve günlük asgari brüt ücreti örneklendirmek gerekirse,
2022 Yılı Brüt Aylık: 5004,00 TL
2022 Yılı Brüt Saatlik Ücret: 5004,00/225=22,24 TL (225, günlük çalışma saati olan 7,5
saatin 30 gün ile çarpımı)
2022 Yılı Brüt Günlük Ücret: 22,24*7,5=166,8 TL
Asgari ücretle çalışan işçinin aylık ücretle değil, esasen günlük ücretle çalıştığı ve
ayın, 28, 29, 30 veya 31 gün çekmesine göre alacağı aylık ücretin farklı olması gerektiği
ortaya çıkmaktadır. Örnek vermek gerekirse, 1 yıl 365 gündür fakat maktu ücrette ayın
kaç gün çektiğine bakılmaksızın 30 günlük ücret ödenir yani 360 gün. Bu da maktu ücret
alan işçinin 5 gün eksik ücret alması anlamına geliyor.
Günlük Ücret Uygulamasında SGK’ ya Bildirim Kaç Gün Olarak Yapılmalı?
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uyarınca aylık
çalışma/prim gün sayısı 30 gün olarak belirlenmiştir. Bu nedenle ayın 28, 29 veya 31 gün
olmasına bakılmaksızın işçinin sigorta bildirimi 30 gün olarak yapılmalıdır. Tabii bu
durumda beraberinde bazı soruları, sorunları getirmektedir.
2022 Yılı için günlük SPEK tutarı 5004,00/30=166,8 TL’dir. Fakat 31 gün çeken bir ayda
işçi fazla ücret alacağından günlük SPEK tutarı 5170,8/30=172,36 TL olarak beyan
edilecektir. (SPEK, Sigorta Primine Esas Kazanç Tutarı)
Günlük Ücret Uygulamasında 28 veya 29 Gün Çeken Şubat
Ayında Ücret Nasıl Hesaplanmalı?
Özellikle bu husus gerek işçi gerek işverenler için oldukça ihtilaf doğurmaktadır.
Mezkûr maddede belirtildiği üzere bir ay tam çalışan işçinin ücreti asgari ücretin altında
olamaz. Lakin günlük ücret uygulamasının temel mantığı işçinin çalıştığı günlerin
karşılığının toplamının belirlenen ödeme gününde işçiye ita edilmesidir. Bu husustan
mütevellit şubat ayında 28 veya 29 gün çalışan bir işçinin ücreti 2022 yılı için brüt 4.670,4
TL olacak olup belirlenen brüt asgari ücretin altında kalacaktır. Lakin 5510 sayılı kanun
gereğince bu tutar asgari ücrete tamamlanmak zorundadır. Bu durumdan ne şekilde
olursa olsun tam çalışan bir işçi asgari 30 günlük ücret alır mesajını çıkmaktadır.
Maktu Ücret Alanlarda Ücret Kesintisi
Maktu ücret işçiye ayın kaç gün çektiğine veya o ay için istirahat, izin vb.
nedenlere bakılmaksızın anlaşılan ücretin tam olarak ödenmesidir. Örnek olarak 28 veya
29 gün olan şubat ayında maktu ücret alan bir işçinin 2 gün istirahat raporu alması
halinde 30 günlük ücreti tam olarak ödenmek zorundadır. 31 gün olan bir ayda ise
işçinin 31 gün çalışması halinde 31 günlük ücreti değil yine aynı şekilde 30 günlük ücreti
ödenir.
Ülkemizde çokça karıştırılan bir konu olan geçici iş göremezlik ödeneğinin 3 gün
ve sonrası SGK tarafından karşılanır. Fakat 1 ve 2 günlük istirahat raporlarının ödenmesi
işverenin inisiyatifine bırakılmıştır. Bu durumda maktu ücret alan bir işçiden 2 günlük
kesinti yapılması maktu ücret anlayışına ters düşmekte olup işverenin böyle bir hakkı
bulunmamaktadır. Lakin günlük ücret alan bir işçi için işveren gelmediği tüm günleri
işçinin istihkakından tevkif edebilir. (Yıllık izin, haftalık izin ve diğer resmi vb. izinler
hariç)
Saygılarımla;
Mali Müşavir Stajyeri Arif SIRMACIOĞLU
