SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLER İÇİN MESLEKTE YENİ AÇILIMLAR
Günümüzün gelişen iletişim olanakları, teknolojik yenilikleri iktisadi ve sosyal yaşamı da etkilemekte her gün yeni mesleklerin veya var olan mesleklerde yeni dönüşümlerin ortaya çıkmasına neden olmaktadır. 13.06.1989 Tarih ve 20194 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “3568 SAYILI SERBEST MUHASEBECİ MALÎ MÜŞAVİRLİK VE YEMİNLİ MALÎ MÜŞAVİRLİK KANUNU” bu anlamda çok eskimiş ve yıpranmıştır. Günümüzün iktisadi, sosyal ve vergisel sistemini karşılamakta yetersiz kalmaktadır. Mali Mühendislik, Mali Doktorluk, Vergi Avukatlığı gibi başka mesleklerin sahip olduğu itibarı kendi mesleğimize aktarma çabaları bulunmaktadır. Bunların yerine kendi mesleğimizin itibarını daha üst noktalara taşımayı daha yerinde bir çaba olarak görmekteyim.
Bu yazımda sadece SMMM’lerin yapabileceği yeni mesleki açılım alanları hakkında kısaca bilgi vermek istiyorum. Bunlar;
1-Müzakere
2-Arabuluculuk
3-Tahkim
4-Erken Tarafsız Ön Değerlendirme
5-Kısa Yargılama
6-Vaka Saptaması
Yukarıda sayılan 6 yeni mesleki alan tamamen vergi alanı ile ilgilidir. Ülkemiz için yeni olması nedeniyle bu alanları kısaca ele alalım ve SMMM’lerin bu alanda üstlenebilecekleri rollere değinelim.
1-Müzakere: Tarafların üçüncü bir kişinin herhangi bir yardımını veya desteğini almadan, karşılıklı olarak bir araya gelip görüştükleri ve uyuşmazlık konusunda anlaşmaya varmalarını hedefleyen bir alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Müzakerede amaç tarafların karşı karşıya görüşerek, çatışmanın daha da büyümesini engellemektir. Ancak uyuşmazlığın taraflar üzerinde neden olduğu psikolojik gerginliğin etkisiyle genellikle aralarında bir çözüme varamadıkları görülmektedir. Ancak en önemli faydası taraflar birbirlerinin fikirlerinin birinci ağızdan duyarak daha iyi bir iletişim kurmuş olurlar.
Müzakere yönteminde mükellef tarafın SMMM’si müzakere temsilcisi olarak görüşmelerde yer alır ve teknik konularda pazarlığa müdahil olur. Müzakere temsilcisi olarak verdiği hizmetin karşılığı olarak da mükelleften tarifeye göre alt sınırı da olan belli bir ücret alır.
2-Arabuluculuk: Tarafsız üçüncü bir kişinin uyuşmazlığın çözümünde herhangi bir öneride bulunmaksızın taraflara yardım ettiği bir alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Uyuşmazlıkların yargıya gitmeden çözümünde mükelleflere hızlı, uygun maliyetli seçenek sunan bir yöntemdir. Arabuluculuk kazan- kazan neticesi doğurma, işlem maliyetlerini azaltma ve gelirleri artırma gibi fonksiyonları dolayısıyla vergi uyuşmazlıklarında ideal bir yol olduğunu savunan görüşler mevcuttur. Ülkemizde sadece hukuk eğitimi alan kişiler arabulucu olabilmektedir.
Arabuluculuk, 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu; özel hukuk uyuşmazlıklarında tarafların serbest iradeleri ile dava sırasında ya da davadan önce sistematik teknikler uygulayarak, görüşmek ve müzakerelerde bulunmak amacıyla tarafları bir araya getiren, onların birbirlerini anlamalarını ve bu suretle çözümlerini kendilerinin üretmesini sağlamak için aralarında iletişim sürecinin kurulmasını gerçekleştiren, uzmanlık eğitimi almış olan tarafsız ve bağımsız bir üçüncü kişinin katılımıyla ve ihtiyarî olarak yürütülen uyuşmazlık çözüm yöntemini ifade ettiği şeklinde düzenlenmiş ve sadece hukuk mezunlarının yapabileceği işler arasında belirtilmiştir. Oysa vergisel konularda bu arabuluculuk görevinin SMMM’lere ait olması gerekir.
3-Tahkim: Tarafların aralarındaki mevcut anlaşmazlığın, tarafsız üçüncü bir kişi aracılığıyla kanıtlar aracılığıyla incelenmesine ve kararın açıklanmasına dayanan bir alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Taraflar tarafsız üçüncü bir kişinin veya kişilerin kararı ile uyuşmazlıkları ile ilgili bir anlaşmaya varmaktadırlar.
Vergi uyuşmazlıklarında tahkimin bir çözüm yolu olarak elverişli olduğunu ifade eden görüşler bulunmaktadır. Hakemin tamamen tarafsız bir üçüncü kişi olduğu için vergi uyuşmazlıklarının çözümünde objektif bir karar verme imkanı olması, karar sürecinin hızlı olması, gizlilik içermesi, daha ucuz olması ve yargılama sürecinden daha az prosedür içermesi nedeniyle bu üsul ilgi çekmektedir. Tahkimde çoğunlukla hakem seçme izni verilmektedir. Hakem SMMM olmalıdır. Tahkim ile taraflar idare içinden veya idareye bağlı olmayan bir hakem belirleyebilirler. Hakemin raporu kesin nitelik taşır ve herhangi bir mahkemeye buna ilişkin itiraz edilemez.
SMMM’lerin tahkim konusundaki görevleri hakemlik yapmak olup hakem raporunu yazmakla birlikte ücrete hak kazanırlar.Ülkemizde 5/7/2001 tarih ve 24453 sayılı resmi gazetede yayımlanan “milletlerarası tahkim kanunu” bulunmaktadır. Ancak vergisel konularla ilgili yerel bir düzenleme yoktur.
4-Erken Tarafsız Ön Değerleme: Tarafların aralarındaki uyuşmazlığın çözümlenmesi için uyuşmazlığın henüz başlangıcında, nasıl bir yol izlenmesi gerektiği konusunda karar almaları ve uyuşmazlığın nasıl ortaya çıktığı, nerede, nasıl geliştiği ve bundan sonra kaydedilecek süreç hakkında deneyimli bir üçüncü kişi aracılığıyla bilgilendirilmelerini öngören bir alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Uyuşmazlıkların başlangıç aşamasında uygulanan bu usul karmaşık nitelikte olmayan uyuşmazlıklarda faydalı olabilir. Tarafsız ön değerleme yönteminde idare ve mükellef görüşlerini ortaya koyarlar tarafsız uzman kişi ise sonuçlar hakkında olası öngörülerini açıklar. Böylece her iki tarafta uzmandan kendi tezlerini destekleyen veya eleştiren hususlar hakkında bilgi almış olurlar.
SMMM’lerin erken tarafsız ön değerlemede rolleri idare ve mükelleflerin görüşlerini dinleyerek, inceleyerek uzman görüşü ortaya koymaktır. Uzman görüşü raporu ile SMMM ücrete hak kazanır.
5-Vaka Saptaması: Vakıaların saptanması yöntemi, üçüncü bir kişi aracılığıyla uyuşmazlığı belirleme ve çözmeye yönelik olan ve bağlayıcı nitelik taşımayan bir alternatif uyuşmazlık çözüm yoludur. Genellikle taraflar arasında uzlaşma sağlanamadığında, vakıa saptayıcısı devreye girmekte ve potansiyel riskleri ortaya koyan bir rapor hazırlamaktadır. Bu raporda uyuşmazlığın yargıya intikali halinde tarafların kazanma olasılıkları ortaya konmaktadır. Bu yöntem tarafsız ön değerlendirme yöntemine benzerlik göstermekle birlikte uyuşmazlığın ilk aşamalarında değil de daha sonraki aşamalarında uygulanması ve daha detaylı bir araştırmayı gerektirmesi nedeniyle farklıdır. Bu yöntemde aynı sorunu daha önce yaşayan mükelleflerin neler yaptıkları, vergi davası açılmışsa sonuçları, Danıştay kararları değerlendirilir.
SMMM’lerin vaka saptamasında rolleri idare ve mükelleflerin görüşlerini dinleyerek, inceleyerek olası davaya yönelik uzman görüşünü ortaya koymaktır. Dava sonucuna yönelik uzman görüşü raporu ile SMMM ücrete hak kazanır.
6-Kısa yargılama yöntemi: Özel olarak veya mahkemelerde ihtilafı çözmeye yetkili kişilerce tarafların temsilcileri aracılığıyla uyuşmazlıkların dinlenmesi ve bu görüşmeler sonrasında tarafsız danışmanın yardımıyla uyuşmazlıkların çözümlenmesidir. Özellikle taraf sayısının fazla olduğu, uyuşmazlığın karmaşık yapıda olduğu ve büyük miktarlı uyuşmazlıklarda tercih edilen bir yoldur. Bir hukukçu veya hakim tarafından uyuşmazlık konusu olay değerlendirilerek olası yargı sonuçları hakkında bilgiler verilir. Genel yargı düzenindeki gibi detaylı bir inceleme yapılmaz. Sadece o anda tarafların elindeki delil ve belgeler yüzeysel olarak tetkik edilir.
Yargılama yönteminde SMMM’lere kısa yargılama dosyasının delillerinin, savunmanın hazırlanmasına yönelik yardımcı olmaktır. Bir nevi adli muhasebedeki dava destek hizmetleri gibi bir hizmet sunulmuş olur.
Yukarıda belirttiğim ve ülkemiz için ilk olan bu alanlarda SMMM’lerin eşsiz hizmetler verebileceği aşikardır. Mesleğimizin uzun yıllardır yeni açılımlara ihtiyacı bulunmaktadır. Mesleğimize yeni katılan genç meslektaşlarımız için yeni uzmanlık ve çalışma alanlarının geliştirilmesi gerekmektedir.
Saygılarımla
S. M. Mali Müşavir Selçuk GÜLTEN
KAYNAKÇA
Mine BİNİŞ (2013); “Vergi Uyuşmazlıklarında Alternatif Çözüm Yolları Ve Türkiye’de Uygulanabilirliği”, Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi; Cilt 5, No:2, Sayfa:15-30
