MUHASEBEDE KULLANILAN BELGELER
Muhasebe belgelerinin düzenlenme gereğini kanunlar ve muhasebenin temel kavramları olmak üzere iki açıdan ele alalım.Bunlar;
1-Vergi Usul Kanunu’na Göre Belgeler
2-Türk Ticaret Kanunu’na Göre Belgeler
Türk Ticaret Kanunu sadece ticari defterleri için gerekli olan belgelerin saklanması konusuna değinmiştir. Vergi Usul Kanunu ise vergi hukuku yönünden delil niteliği taşıyacak belgeleri özellikleri ile belirtmiştir.
1-VERGİ USUL KANUNU’NA GÖRE BELGELER
1-Fatura : Satılan emtia veya yapılan işin karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır.Yedi gün içinde düzenlenmesi gerekir.(VUK,MD.229-232)
2-E-Fatura: Elektronik ortamda hazırlanır. Maliye’nin sunucuları üzerinden alıcı ve satıcıya iletilir ve ayrıca kağıda basılmaz. İtiraz süreleri, iptal ya da iadesi kağıt faturaya göre farklılık gösterir.(VUK, mükerrer md.242-257)
2-Sevk İrsaliyesi : Mal haraketini kontrol etmek amacıyla getirilen malın sevki anında mal ile birlikte bulunan bir belgedir.Sevk irsaliyesi fiyat ve bedel hariç olmak üzere faturada yazılı olan bilgileri taşır. Üç nüsha halinde düzenlenip iki nüshası mal ile birlikte bulunur bir nüshası işletmede kalır.
3-İrsaliyeli Fatura : Malı satan mükellefler bu belgeyi en az üç nüsha olarak düzenlemektedir. En az üç nüsha düzenlemeyen kişilerin oluşturdukları belge hiç düzenlenmemiş sayılır.
FATURA YERİNE GEÇEN BELGELER
1-Perakende Satış Belgeleri: Birinci ve ikinci sınıf tüccarlarla defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilerin fatura vermek mecburiyetinde olmadıkları satışları ve yaptıkları işlerin bedelleri için aşağıdaki belgelerin herhangi birini kullanabilirler.(VUK,md.233)
–Perakende Satış Fişi, -Yazar Kasa Fişi, – Giriş ve yolcu taşıma biletleri,
2-Gider Pusulası: Fatura düzenlemek, vermek ve istemek zorunda olanların bu yükümlülükleri bulunmayanlarla yaptıkları iş ilişkilerini belgelendirmeleri amacıyla kullanılan bir belgedir. Bu belge malı satan veya işi yapan tarafından verilmiş fatura yerine geçer. En az iki nüsha düzenlenir. (VUK, md.234)
Gider pusulasının stopaj oranları;
Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. maddesine göre, vergiden muaf esnaftan mal ve hizmet alımları karşılığında yapılan ödemelerden stopaj yapılması gerekiyor. Stopaj oranı ise değişkenlik göstermektedir. Bunlar;
| Havlu, çarşaf, çorap, halı, kilim, dokuma mamulleri, örgü, dantel, her nevi nakış işleri ve her nevi turistik eşya, hasır, sepet, süpürge, paspas, fırça, yapma çiçek ve benzeri emtia bedelleri veya bu emtianın imalinde ödenen hizmet bedelleri üzerinden | 2% |
| Hurda mal alımlarında | 2% |
| Diğer mal alımları için | 5% |
| Diğer hizmet alımları (üstte yer alan alt bentler hariç olmak üzere mal ve hizmet bedelinin ayrılamaması hali de bu kapsamdadır) | 10% |
| Eğer mal veya hizmet alınan kişi vergi mükellefi olmayıp esnaf muaflığından da yararlanmıyorsa gerçek ve tüzel kişilerin mallarını iş akdi ile bağlı olmaksızın bunlar adına kapı kapı dolaşmak suretiyle tüketiciye satıyorsa ödenen komisyon, prim gibi ödemelerden stopaj yapılır. | 20% |
3-Müstahsil Makbuzu: Küçük çiftçi ve vergiden muaf olan çiftçilerden satın alınan zirai ürünler için düzenlenen ve fatura yerine geçen belgedir. En az iki nüsha düzenlenir. (VUK,md.235)
4-Serbest Meslek Makbuzu: Serbest Meslek Erbabının mesleki faaliyetlerine ilişkin her türlü tahsilat için düzenlediği belgedir.(VUK,md.236)
DİĞER VERGİ USUL KANUNU BELGELERİ
1-Ücret Bordrosu: İşverenin işçilerine her ay düzenli olarak yasal kesintilerini ve ödedikleri ücretleri gösteren bordrodur.(VUK,md.238)
2-Taşıma İrsaliyesi:Ücret karşılığında taşıma yapanların düzenlediği belgedir. Malın cinsi, miktarı, alınan nakliye ücret tutarına ilişkin sütunlar ile malı gönderen ile alıcının kimlik bilgileri ve malın nereye ve kime gönderildiği, sürücünün adı soyadı ve kimlik bilgileri yer almaktadır.(VUK,md.240)
3-Yolcu listeleri:Şehirler arası yolcu taşımalarında yolcu bileti kesmeye mecbur olan mükelleflerin düzenlediği belgedir.Taşıtın plaka numarası, sefer tarihi ve hareket saati ile bilet numaraları işaretlenmek suretiyle yolcu sayısı ve toplam hasılat tutarları yer alır.(VUK,md.240)
4-Günlük Müşteri Listesi: Otel ve Pansiyon gibi konaklama yerlerinin odalar, bölmeler ve yatak planlarına uygun olarak düzenledikleri belgelerdir.(VUK,md.240)
2-TÜRK TİCARET KANUNU’NA GÖRE BELGELER
Türk Ticaret Kanunu’nda yer alan belgelerle ilgili herhangi bir açıklama yapmayıp sizlere açıklama olarak kanun maddesini paylaşmayı tercih ettim. Çünkü TTK’nu , VUK’nu gibi belli bir tanımları olmadığından dolayı ve sürekli kanun maddesinin içeriği değiştiği için yanlış bilginin aklınızda kalmaması için kanun maddesinden takip edebileceğinizi düşündüğüm için maddesini yazdım.
1- Emre Muharrer Senet( Bono) (TTK,md.776),
2-Çek (TTK,md.780),
3-Poliçe (TTK,md.766),
4-Tahvil (TTK,md.504-506),
5-İlmühaber (TTK,md.486),
6-Kuponlar (TKK,md.660),
7-Hisse Senedi(Pay) ( TTK,md.476-501),
8-Makbuz Senedi ve Varant (TTK,md.832-843),
9-İntifa Senetleri (TTK,md.502-503),
10-Talon (TTK,md.661),
11-Konişmento (TTK,md.1228-11246).
3-TÜRK MEDENİ KANUNU’NA GÖRE BELGELER
1-İpotekli Borç Senedi: İpotekli borç senedi, taşınmaz rehniyle güvence altına alınmış kişisel bir alacak meydana getirir. Taşınmazın değeri kadar bir miktarın tedavülünü sağlayan ipotekli borç senedi, kişisel bir alacak hakkı meydana gelmektedir. Nama veya hamiline yazılı olarak düzenlenebilir ve seri halinde çıkarıldığından menkul kıymettir.(MK,md.898)
2-İrat Senedi: Bir taşınmaz üzerinde taşınmaz yükü şeklinde kurulmuş bir alacak hakkı meydana gelmektedir. İrat senedinin güvencesini ancak tarım arazisi, konutlar ve üzerinde bina yapılabilecek arsalar oluşturabilir. İrat senedi, kişisel borç doğurmaz ve borcun sebebini de göstermez.(MK,md.903)
Saygılarımla;
Hilal BİLADA
