Son zamanlarda, çoğu işverenin sıkça karşılaştığı bir durum olan trafik denetiminde veya polis & jandarma kontrolünde, iş yerlerinde çalışmadığı halde tesadüfen orada bulunan tanıdıklarının ya da akrabalarının isimlerinin tutanakta geçmesinden dolayı sigortasız işçi çalıştırma cezalarıyla karşı karşıya kalınmaktadır.
Peki böyle bir durumda kesilen ceza yasalara uygun mudur ? Ya da cezaya itiraz edilebilir mi ?
İlk olarak , Sosyal Güvenlik Kurumu nezdinde ki Kontrol ve Denetimini İnceleyelim.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununu’na göre Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurları ;
MADDE 114 – (Değişik:RG-21/8/2013-28742) (1) Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurları, 5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanununda belirtilen Kurum müfettişleri ile sosyal güvenlik denetmenleridir.
Kamu idarelerinin denetim elemanları tarafından yapılacak tespitler ;
MADDE 115 – (1) Kamu idarelerinin denetim elemanları, kendi mevzuatları gereğince işyerlerinde yapacakları her türlü soruşturma, denetim ve incelemeler sırasında, çalışanların ilgili mevzuat gereği sigortalı olup olmadığını tespit ederek, sigortasız çalışanları ve sigortalıların prime esas kazançlarını veya sigortalı gün sayılarının eksik bildirilmesine ilişkin tespitlerini, tespit tutanağıyla Kuruma gönderilmek üzere bağlı bulundukları kamu idaresine bildirirler.
Kamu idarelerinin denetim elemanları tarafından yapılan tespitlere ilişkin yürütülecek işlemler
MADDE 116 – (1) Kamu idarelerinin denetim elemanları tarafından yapılan tespitlere ilişkin yürütülecek işlemlerin usul ve esasları Kamu İdarelerinin Denetim Elemanlarınca Yapılacak Tespitler Hakkında Yönetmelik ile belirlenir.
(2) Askerî işyerlerine ait sigorta işlemlerinin denetim ve kontrolü askerî iş müfettişlerince de yapılabilir. Bu müfettişlerce düzenlenen raporlar üzerine yapılacak işlemlerle ilgili olarak birinci fıkra hükümleri uygulanır.” denilmektedir.
“Kamu İdarelerinin Denetim Elemanlarınca Yapılacak Tespitler Hakkında Yönetmelik’inde ;
Kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince, işyerlerinde yapacakları her türlü soruşturma, denetim ve incelemeler sırasında 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu yönünden sigortalı olması gerekenlerin sigortalı olup olmadığının tespitini ve Kuruma bildirimini düzenlemektedir.”
“kamu idarelerinin denetim elemanlarınca 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu yönünden sigortalı olması gerekenlerin sigortalı olup olmadıklarının tespitlerini ve Kuruma bildirimlerini kapsamaktadır.”
“Kamu İdarelerinin Denetim Elemanları Tarafından Yapılacak Tespitler :
Fiili tespit veya kayıt inceleme tutanağı :
MADDE 5 – (1) Kamu idarelerinin denetim elemanları, kendi mevzuatları gereğince işyerlerinde yapacakları her türlü soruşturma, denetim ve incelemeler sırasında, işyerlerinde çalıştıranların Kanun gereği sigortalı olup olmadığını tespit ederek sigortasız çalıştırılanları ve Kanuna göre sigortalı sayılanların prime esas kazançlarının veya sigortalı gün sayılarının eksik bildirilmesine ilişkin tespitlerini en geç bir ay içinde Kuruma bildirirler.
(2) Sigortalı olması gerekenlerin sigortasız çalıştırıldığının veya sigortalı olması gerekenlerin Kuruma bildirimi yapılmadığının ya da sigortalı gün sayılarının ve prime esas kazanç tutarlarının eksik bildirildiğinin tespit edilmesi durumunda, fiili tespit veya kayıt inceleme tutanağı düzenlenerek, bağlı bulunduğu birimin üst yazısı ekinde tespit yapılan iş yerinin bulunduğu Kurumun ilgili ünitesine intikal ettirilir.”denilmektedir.
Aynı yönetmeliğin 4.maddesinin d fıkrasına göre ;
“Kamu idareleri denetim elemanı: Kamu idarelerince tabi oldukları kanun ve diğer mevzuat uyarınca ülke, bölge ve il düzeyinde denetim, soruşturma ve inceleme yetkisi verilmiş denetim elemanı sıfatına haiz kişiler” olarak tanımlanmaktadır.
Görüldüğü üzere , İnceleme ve denetim yetkilileri arasında kolluk kuvvetleri ( polis & jandarma) ibaresi yer almamaktadır.
İnceleme ve denetimin , 5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu’nca yetkilendirilen elemanlar tarafından yapılması gerekmektedir.
Bu tür durumlardan dolayı gelebilecek cezalara karşın yargı yolu açıktır ve halihazırda açılmış davalar sonucunda cezalar iptal edilmiştir.
Saygılarımla;
Mali Müşavir
Nihal Bilada
