ANONİM ŞİRKETLERDE HİSSE SENETLERİNİN VEYA GEÇİCİ İLMÜHABERLER İN MUVAZAALI OLARAK ELDEN ÇIKARILMASI
Mbt.nin Değerli üyeleri,
Özellikle Bazı Anonim Şirket devirlerinde veya birleşmelerinde devreden Şirket açısından Değer artış kazancı doğmaması hem de devrelan Şirket açısından devraldığı şirketin aktif ve pasifinin daha alt düzeyde devrelabilmesi için İcra İflas kanunun ilgili maddelerine göre muvazaalı bir işlem yapılmak suretiyle Şirket devraldıkları veya bu yolu seçtikleri ara sıra da olsa görülmektedir. Bu düşünce benim şahsi bir düşüncem olup hiçbir kurumu bu konuda suçlamam haksızlık olur. Ben sadece bu konudaki yasal maddeleri göz önüne koyup olabileceği varsayımı ile yazıyı kaleme aldım. Öncelikle Muvazaa ne demek açıklamak gerekirse? Bir hukuki ilişkinin taraflarının, üçüncü kişileri aldatmak amacıyla, gerçek iradelerine uymayam ve kendi aralarında hüküm ve sonuç doğurmayan bir görünüş yaratmak konusunda yaptıkları gizli anlaşma şeklindedir denilmiştir.
Konumuza dönersek Kurumlar Vergisi Kanunun 19. Maddenin (a) bölümünde; Tam mükellef bir sermaye şirketinin tasfiyesiz olarak infisah etmek suretiyle bütün mal varlığını, alacaklarını ve borçlarını kayıtlı değerleri üzerinden mevcut veya yeni kurulacak iki veya daha fazla tam mükellef sermaye şirketine devretmesi ve karşılığında devredilen sermaye şirketinin ortaklarına devralan sermaye şirketinin sermayesini temsil eden iştirak hisseleri verilmesi, bu Kanunun uygulanmasında tam bölünme hükmündedir. Devredilen şirketin ortaklarına verilecek iştirak hisselerinin itibarî değerinin % 10’una kadarlık kısmının nakit olarak ödenmesi, işlemin bölünme sayılmasına engel değildir denilmiş,
Aynı maddenin c. fıkrasında ise, Hisse değişimini Tam mükellef bir sermaye şirketinin, diğer bir sermaye şirketinin hisselerini, bu şirketin yönetimini ve hisse çoğunluğunu elde edecek şekilde devralması ve karşılığında bu şirketin hisselerini devreden ortaklarına kendi şirketinin sermayesini temsil eden iştirak hisselerini vermesi, bu Kanunun uygulanmasında hisse değişimi hükmündedir. Hisseleri devralınan şirketin ortaklarına verilecek iştirak hisselerinin itibari değerinin %10’una kadarlık kısmının nakit olarak ödenmesi, işlemin hisse değişimi sayılmasına engel değildir. Aynı maddenin (4). fıkrası da Bu maddeye göre yapılacak bölünmelerde aktifi düzenleyici hesaplar, (122 Alacak senetleri reeskontu, 124. Kazanılmamış finansal kiralama faiz gelirleri, 129. Şüpheli ticari alacaklar karşılığı, 137. Diğer alacaklar senetleri reeskontu,139. Şüpheli diğer alacaklar karşılığı, 158. Stok değer düşüklüğü karşılığı, 199. Diğer dönen varlıklar karşılığı, 222. Alacak Senetleri Reeskontu(-) 224. Kazanılmamış Finansal Kiralama Faiz Gelirleri(-) 229. Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı(-) 237. Diğer Alacak Senetleri Reeskontu(-) 239. Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı(-)241. Bağlı Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı(-) 243. İştiraklere Sermaye Taahhütleri(-) 244. İştirakler Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı(-) 246. Bağlı Ortaklıklara Sermaye Taahhütleri(-) 247. Bağlı Ortaklıklar Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı(-) 249. Diğer Mali Duran Varlıklar Karşılığı(-) 257. Birikmiş Amortismanlar(-) 268. Birikmiş Amortismanlar(-) 278. Birikmiş Tükenme Payları(-) 298. Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı(-) 299. Birikmiş Amortismanlar(-) olarak ve
Pasif düzenleyici hesaplar olarak ise Bilançonun pasif tarafında bulunmasına rağmen ilk kaydı borca yapılan hesaplardır. Pasifi düzenleyici 302. Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma Maliyetleri(-) 308. Menkul Kıymetler İhraç Farkı(-) 322. Borç Senetleri Reeskontu(-) 337. Diğer Borç Senetleri Reeskontu(-) 371. Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi Ve Diğer Yükümlülükleri(-) 402. Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma Maliyetleri(-) 408. Menkul Kıymetler İhraç Farkı(-) 422. Borç Senetleri Reeskontu(-) 437. Diğer Borç Senetleri Reeskontu(-) 501. Ödenmemiş Sermaye(-) 580. Geçmiş Yıllar Zararları(-) 591. Dönem Net Zararı(-) ) hesaplar olarak ilgili olduğu aktif veya pasif hesapla birlikte devrolunur. Denilmiştir.
Anonim Şirketler hisse senedi (sahiplerine kar payı (temettü hakkı) rüçhan hakkı(bedelli veya bedelsiz yeni hisse alma hakkı) başta olmak üzere ortaklık hakkı, yönetime katılma (oy) hakkı ve şirket hakkında bilgi edinme hakkı sağlar) veya hisse senedi yerine geçen geçici ilmühaber (Geçici ilmühaberler anonim şirketler tarafından hisse senetlerinin yerini tutmak amacıyla çıkartılan menkul kıymetlerdir. Sahiplerine genel kurul toplantılarına katılmak, oy kullanmak, kar payı almak gibi pay sahipliği haklarını kazandıran ilmühaberler, ilgili anonim şirketçe hisse senetleri düzenlenip ortaklara teslim edildiği anda geçerliliğini kaybetmektedir. ) düzenleyerek yatırım amacı olarak kullanırlar. Gelir Vergisi Kanunun Mükerrer 80. maddesi 1.Fıkrasında 01/01/2006 tarihinden itibaren elde edilen gelirlere uygulanmak üzere ivazsız olarak iktisap edilenler ile tam mükellef kurumlara ait olan ve iki yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetleri hariç, menkul kıymetlerin veya diğer Sermaye Piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlanan kazançların, 4. fıkrasında ise ortaklık haklarının veya hisselerinin elden çıkarılmasından doğan kazançların Değer artış kazancı olarak değerlendirileceğini buradaki elden çıkarma değiminin ise yukarıda yazılı mal ve hakların satılması, bir ivaz karşılığında devir ve temliki, trampa edilmesi, takası,kamulaştırışması, devletleştirilmesini ticaret şirketlerine sermaye olarak konulmasını tarif etmiş ve 2017 yılı için bu kazançlardan dolayı elde edilen kazançların 11.000 Tl.ni muafiyet sınırı olarak belirlemiştir. Elden çıkarma değimini incelediğimizde görüldüğü gibi İcra yolu ile elden çıkarmaları veya icra yolu ile iktisabı hüküm dışında bırakmıştır.
Peki, Hisse senetleri veya geçici ilmühaberler haczedilebilinir mi ? Türk Ticaret Kanunun 145. maddesinin ikinci fıkrasında sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerle, anonim şirketlerde alacaklıların, borçlularına ait bulunan hisse senetlerini haczettirebilecekleri açıkça düzenlenmiştir. Ayrıca İİK.nun 94. Maddesine göre Anonim Şirketlerde paylar için pay senedi veya pay ilmühaberi çıkarılmamışsa, borçlunun şirketteki payı icra dairesi tarafından şirkete tebliğ olunarak haczedilir. Bu haczin şirket pay defterine işlenmesi zorunludur; Ancak haciz, Şirket pay defterine işlenmemiş olsa bile şirkete tebliğ tarihinde yapılmış sayılır. Haciz, icra dairesi tarafından tescil edilmek üzere Ticaret siciline bildirilir. Bu durumda haczedilen payların devri, alacaklının haklarını ihlal ettiği oranda batıldır. Haczedilen payların satışı, taşınır malların satış usülüne tabidir.Diğer taşınırlarda icra dairesi başkasına devre mani tedbirleri alır. Denilmiş ve bunların muhafazasını düzenlemiştir.
Bu açıklamalardan sonra Devrelan (B) Anonim Şirketi tarafından devreden (A) Anonim Şirketi arasında muvazalı bir şekilde düzenlenecek fatura veya sevk irsaliyeleri sonucu (A) Şirketini borçlu gösterecek ve yapılan icrai takibe rağmen borcun süresinde ödenmemesi üzerine İİK.nu hükümleri gereği (B) Şirketinin (A) şirketine ait hisse senetlerini veya geçici ilmühaberleri haczederek Değer artış kazancından kurtulacağı ve bu işlemler sonucu (A) Şirketini mevcut aktif ve pasifiyle devralarak lehlerine kazanç sağlayacakları açıktır. Ancak bu tür muvazaalı işlemler; Maliye Bakanlığının deneyimli İnceleme elemanları tarafından incelenerek haklarında yasal işlemler yapılmakta; herşeye rağmen bu işlemlerin oluşması halinde ise haksız ve muvazaalı işlem yapan veya bu işlemleri yapmaya kalkışan Şirketleri hem vergisel yönden idari yaptırımlar hem de Hukuki anlamda ceza yasalarınca Ceza Mahkemelerince yargılanacaklardır.
Saygılarımla
Mustafa Günşen
Emekli Maliyeci
